Méxicoe’ béeychaj u túuxtik, yáan junmpuula’, cháakal ja’as tak Europa. Huertas Magañae’, ku meyaj tu kaajil Akile’, leti’e’ mola’ay béeykunso’. “Ichil tuláakal u noj lu’umil Méxicoe’ mix juntéen yáax béeykunsa’ak u túuxta’al konbil cháakal ja’as tak Europa, mix tak uláak’ wa tu’ux ti’ yóok’ol kaab”, tu tsikbaltaj Julio César Magaña Navarrete, máax beetik u áadministradoril Huertas Magaña.
Le yáax ba’ax túuxta’aba’, k’uch tak París, Francia, tu ya’alaj. Béeychaj u k’ujsa’al jump’éel táarimáa (576 kilograamóos) ti’al u ma’albokúunsa’al yéetele’, le jejeláas ba’alo’ob k’a’abéet ti’al u biinsa’al tak te’elo’, nu’ukul ju’uno’ob yéetel tuláakal ba’ax k’a’abéet ti’al u beeta’al.
Ichil kaajo’ob tu’ux ku pa’ak’al chakáal ja’as tu lu’umil Yucatáne’ ti’ yaan Akil, Oxkutzcab, Tekax, Dzan yéetel Maní, ba’ale’ Akil tu’ux yaan u ya’abil máaxo’ob meyajtik.
En español: Yucatán, primer estado mexicano en exportar mamey a Europa
Beey túuno’, Magaña Navarretee’ tu ya’alaje’ yaan u túuxta’al u yich le che’a’ juntéen ichil lalaj p’iisk’iin, ba’ale’ yaan u jach je’ets’el kéen ila’ak bix kun jóok’ol ba’al ti’ le yáax túuxtajil beeta’aba’: bix unaj u to’obol, ti’ ba’ax kaajail unaj u ts’a’abal, ichil uláak’ ba’alo’ob.
“Táan k-ilik ba’ax k’a’abéet ti’ máaxo’ob manik to’on. Te’e k’iino’oba’, leti’ kéen kjets’ bix u jach ma’alobil u to’obol yéetel lalaj beyka’ah k’iin uts ka túuxta’aki’”, tu ya’alaj.
Tu lu’umil Yucatáne’, ma’ jach ojéela’an jaytúul máax pak’ik chakáal ja’asi’. “Yaan meyajo’ob beeta’an ti’al u xo’okol jaytúul máax meyajtik, ba’ale’ ma’ jach patal beeta’anili’. To’one’ ktukultik maanal 5 mil máaxo’ob pak’ik le je’ela’. Beyxan ktukultike’ yaan kex 3 mil eektareasil pak’a’ani’, ts’o’okole’ le je’ela’ ku jach píitmáansik le beyka’aj xoka’an tumen le u mola’ayil Secretaría de Agricultura.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
