U noj lu’umil Francia ku yilik tu lu’umil Yucatáne’ yaan tu’ux nupik ba’alo’ob, je’ex miatsil, le beetike’, táan u meyaj ti’al ka yanak jejeláas mokt’aano’ob.
Mario Ancona Teigell, máax beetik u koonsul óonorarioil República Francesa tu kaajil Jo’e’, tu tsolaje’ yaan u yóolil u beeta’al mokt’aano’ob yéetel múul meyajo’ob tumen “úuch ila’ake’ noj ba’al ti’al Francia”; tu ya’alaje’, fráanseso’ob ku k’uchulo’obe’ ku kaxtiko’ob ka “u k’ajóoltiko’ob miatsil”.
Miatsile’ chéen núuktajil ku ts’áak wíinik ti’ ba’ax u k’áat u yojéelt yóok’lal kuxtal ikil u máan k’iin, tu ya’alaj, le beetike’, lalaj miatsile’ jela’an yéetel k’a’anan “ts’o’okole’ ajxíinximbal máako’ob ti’ u lu’umil Franciae’ ma’ chéen u k’áat u k’ajóolt jáal ja’ob, u k’áat xan u k’ajóolt miatsil”.
Tu tsikbaltaje’, maanal u 80 por siientoil fráansesilo’ob ku k’uchul Quintana Rooe’, ku yáax k’áatal Yucatán ti’al u k’ajóoltik miatsil, ba’ax suuk u beeta’al yéetel úuchben kaajo’ob.
“Láak’tsilo’on”, tu ya’alaj. Ts’o’okole’ tu ketaj tak jump’éel u jáal ja’il Francia, yéetel Progrreso, ka’aj tu k’a’ajsaje’ tu ja’abil 2019e’, beeta’ab jump’éel u keetil chemo’ob, tu’ux k’uba’ab 25 mil euros ti’al u beeta’al uláak’ jejeláas meyajo’ob.
“Te’exe’ ku yutstal a wilke’ex francesil miatsil ti’ kúuchilo’ob je’ex Paseo de Montejo, ku ketikubáaj yéetel uláak’ kúuchilo’ob je’ex Campos Elíseos, tu noj kaajil París”.
Yaan kex 200 mil u máakilo’ob Francia ku xíimbaltiko’ob Yucatán, tu ya’alaj. Ts’o’okole’ tu ts’áaj k’ajóoltbile’ beeta’ab jump’éel mokt’aan yéetel u jaats meyajil Quebec, tu lu’umil Canadá, ti’al ka béeyak u ts’a’abal, tu lu’umil Yucatán, kex 10 miyoonesil meyajo’ob ti’al máaxo’ob bíin u k’a’abéetkunsej, ti’ jo’op’éel ja’ab’ob.
“Kex ma’ tuláakal u meyajil maano de óobra jach táaj ka’anal káalifikaarta’ane’ (tu luu’iml Yucatán), yaan máak jach séeb u kaambal, ts’o’okole’ séeba’an je’el u kanik meyaje’, ts’o’okole’ Canadáe’ jach ma’alob pakta’ano’oni’”.
Tu ya’alaje’, táan xan u mu’uk’ankúunsa’al u yutsil tsikbal Francia yéetel Jo’, le beetike’ yaan u beeta’al jejeláas múul meyajo’ob, ichilo’obe’, ti’ yaan le najil xook kun ts’a’abil ti’al u pilootosil éelikopteeróo tu kaajil Jo’, je’el bix xan u ts’a’abal u taak’inil u beeta’al jump’éel úunibersidad téeknolojikáa, ichil uláak’ ba’alo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
