Ti’al junmúuch’ ajxak’al máako’ob tu lu’umil Canadá yéetel Franciae’, booxtak múuyalo’ob ku yantal ka’ane’, ku chíikbesiko’ob k’aak’as ba’al kun taal, ba’ale’ ma’ tumen yaan u jach k’áaxal k’a’amkach cháaki’: ti’ jump’éel túumben xaak’al beeta’ane’ j-ila’abe’ le múuyalo’obo’ ku máansiko’ob bakteerias ts’o’okole’ jach mu’uk’a’antako’ob ti’ ts’aako’ob.
“Le bakterias beyo’oba’ kuxa’an yóok’ kabil, je’el bix ti’ xíiwo’ob, wa lu’um”, tu tsikbaltaj Florent Rossi, juntúul ti’ máax jo’olbes le xaak’ala’.
“Tak ilaje’, le mejen wíinkilalo’oba’ ku máansa’alo’ob tumen iik’ tak te’e atmoosferao’, ts’o’okole’ ku náachtalo’ob ti’ yóok’ol kaab, ikil u jach ka’antalo’ob te’e múuyalo’obo’”, tu tsolaj. Beey túuno’, le ba’ax kaxta’aba’, ti’ jts’a’ab k’ajóoltbil tu pikil ju’unil Science of The Total Environment.
Ajxak’al xooko’obe’ ku meyajo’ob ti’ noj najil xook Universidad Laval, tu noj kaajil Quebec, yéetel Universidad Clermont Auvergne, tu lu’umil Francia. Leti’obe’ tu kaxto’ob jeenes mu’uk’a’an yaniko’ob tu táan áantibiotiikóos ichil bakteerias kaxta’ab te’e múuyalo’obo’.
En español: La nubes transportan bacterias resistentes a los antibióticos: Estudio
Mueestrase’ jch’a’ab ti’ jump’éel kúuchil tu’ux ku beeta’al áatmosfeerikáa xaak’al yaan yóok’ol mil 465 meetros yóok’ol u ka’analil k’áak’náab, tu ti’itsil Puy de Dome, jump’éel k’áak’il wiits ma’ joopol yaan tu chúumukil Francia, ichil u winalilo’ob septiembre ti’ u ja’abil 2019 yéetel octubre ti’ u ja’abil 2021.
Jump’éel xaak’al beeta’ab ti’ ye’eb mola’abe’ tu chíikbesaje’ yaan kex ichil 330 yéetel maanal 30 mil u p’éel bakteerias chéen ti’ jump’éel míililitróo u ja’il múuyal, ts’o’okole’ u meedyae’ k’ucha’an kex tak 8 mil bakteerias ti’ jump’éel míililitróo.
Beyxan, béeychaj u k’ajóolta’al óoli’ 29 u p’éel u jejeláasil jeenes mu’uk’a’an yaniko’ob tu táan áatibiotikóos ichil le bakteriaso’.
U muuk’il tu táan ts’aake’ ku yantal kéen p’áatak le bakteeriao’ jéechkab tu táan le ts’ooko’obo’, áantibiotikóos, le beetike’ ku kanik kuxtal yéetel.
Jala’acho’obe’ ku ya’alike’ le ba’ax ku yúuchula’ sajbe’entsil tumen óoli’ leti’ beetik u “yantal chi’ichnakil yóok’lal u toj óolal wíinik yóok’ol kaab”. Ts’o’okole’, ku talamkúunsik wa ma’ tu cha’ik u ts’a’akal jayp’éel k’oja’anil ku ts’a’ayal tumen bakteerias kéen k’a’abéetkunsa’ak áantibiotikos, yéetel ila’ane’ jujump’íitil u bin u nonojtal ts’aatáantaj ku beeta’al tu toj óolal máak yéetel ti’ u meyajil kool.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
