U mola’ayil NASAe’ tu beetaj u yáax múuch’tambalil tu táan kaaj, yóok’lal jump’éel xaak’al beeta’an ti’ jejeláas ba’alo’ob ku xik’nalo’ob ma’ ojéela’an ba’axo’obi’ (ovnis), káajsa’aj walkil jump’éel ja’ab paachil.
Ti’ jump’éel tsikbal máansa’ab ti’ téelebisyoon xáanchaj jump’éel oorae’, táakpaj junmúuch’ 16 ajxak’al xooko’ob jumpáay u meyajo’ob yéetel uláak’ máako’ob yéeya’an tumen le mola’ayo’, tu’ux táaka’an tak Scott Kelly, juntúul áastronautáa ts’o’ok u p’atik u meyaj, yéetel leti’e’ yáax estadunedenseil tu máansaj óoli’ jump’éel ja’ab te’e espaasyóo.
Ya’abach ti’ le máaxo’ob táakano’ob te’e múuch’ meyajo’ ts’o’ok u “ch’a’apachta’alo’ob ti’ Internet” tumen oka’ano’ob meyaj ti’ le je’ela’, ts’o’okole’ le ba’ax ku yúuchula’ ku xaankúunsik sientiifikoil meyaj, tu ya’alaj Dan Evans, ti’ u mola’ayil NASA, máax tu tsikbaltaj xane’ u múuch’il meyaj séeguridade’ táan u meyajtik jejeláas ba’al yóok’lal. “Meyaj ku beeta’al tu’ux ku kaxta’al u ye’esa’al jach bix yanik ba’ale’ ku ts’áak u páajtalil u ja’atsal ba’ax jaaj, ti’ ba’ax chéen tsikbalo’ob”, tu ya’alaj Evans.
Xaak’ale’ leti’e’ yáax xáak’ab najmal u beeta’al ti’al u béeytal u tso’olol le jejeláas ba’al ku yila’al ka’ane’, ba’ale’ ma’ ojéela’an ba’axo’obi’, yéetel jatsa’an tumen NASA beey ba’axo’ob ku xik’nalo’ob ma’ k’ajóoltano’obi’.
U múuch’il meyaje’ táan u xak’altik jejeláas ju’uno’ob jóok’sa’an yéetel je’eba’an ti’al tuláakal máak, ti’al u yojéeltiko’ob ba’ax uláak’ k’a’abéet ti’al u na’ata’al ba’ax táan u yúuchul te’e ka’ano’, beey tu ya’alaj máax jo’olbesik u múuch’il meyaj, j-áastrofisikóo David Spergel.
Ma’ táaka’an míilitar ba’alo’ob xmukulta’an, mix xan le yaan ba’al u yil yéetel le chiinoil gloobos jmáano’ob ch’úuk bin yóok’ol Estados Unidos walkil jayp’éel winalo’ob paachil.
Múuch’tambal beeta’ab yéetel máansa’ab ti’ teelee’, j-úuch tu kúuchil NASA, tu kaajil Washington, yéetel kaaje’ béeychaj u táakpajal ti’ Internet. Beey túuno’, táan u páa’ta’al ka ts’a’abak u ts’ook tsoots’íibil meyaj ti’ u ts’o’okbal u winalil julio.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
