Te’e k’iino’ob máanika’ jts’a’ab k’ajóoltbil ba’ax chíikpaj ichil u xookil Censo Agropecuario 2022 meyajta’ab tumen Instituto Nacional de Estadística y Geografía (Inegi), tu’ux chíikpaje’ le beyka’aj k’áax ku meyajta’al ti’al u beeta’al koole’, ts’o’ok u yéemel 27.72 por siientoil tu lu’umil Yucatán.
Ka’ach tu ja’abil 2007e’, k’áax ku meyajta’al ti’al u ko’olole’ k’ucha’an tak 628 mil 647 ektaareasil, ka’alikil ti’al u ja’abil 2022e’, j-éem tak 454 mil 400; ti’ le je’elo’obo’ jatsa’an ichil 62 mil 95 u kúuchilo’ob meyaj.
Ti’ le kúuchilo’ob je’elo’, ma’ tuláakal táan u jach meyajta’ali’. Lela’ u k’áat u ya’ale’ chéen 377 mil 218 eektareasil k’áax táan u meyajta’al —jatsa’an ichil 58 mil 66 u p’éel u kúuchilo’ob meyaj—; 77 mil 183 ektaarease’ ma’ táan u meyajta’ali’ —ti’ 4 mil 29 u p’éel kúuchilo’ob meyaj—.
Ichil tuláakal k’áax táan u meyajta’al tu noj lu’umil Yucatáne’, u ya’abile’ pak’a’an —312 mil 620 eektaareas—, ba’ale’ ma’ tuláakali’, tumen yaan 64 mil 598 ektaareas ma’ pak’a’ani’.
Kéen p’áatak ma’ tu pa’ak’al k’áaxe’ jejeláas ba’axten ku yúuchul, je’el bix tumen mina’an u taak’inil, u k’oja’antal máax meyajtik, tumen mina’an áantaj wa tumen mina’an máax paak’ali’, ichil uláak’ ba’alo’ob. Le je’ela’ ku yúuchul ti’ 34 mil 593 u p’éel ektaareas; yaan uláak’ kex 30 mil 4 ma’ táan u pa’ak’alo’obi’, ba’ale’ tumen jóok’sa’an u k’iinil ti’al u je’elel k’áax.
Ka’ache’, tu ja’abil 2007, u promeedyoil k’áax ku meyajta’al ti’ kúuchilo’obe’ k’ucha’an tak 9.1 eektareasil, ka’alikil tu ja’abil 2022e’ chéen 6.5 eektareas náakij.
En español: Superficie agrícola ha disminuido 27.72 por ciento en Yucatán: Inegi
U táakpajal ko’olel, tu bin u ch’éejel xan
Tu ts’ook xookil Censo Agropecuario, beeta’ab tu ja’abil 2007, jts’a’ab k’ajóoltbil ko’olel meyajtik jejeláas ba’alo’ob ti’k’áax wa tséentaj ba’alchee’ k’ucha’an tak 11.1 por siientoil te’e ja’abo’, ba’ale’ tu jo’oloj 15 jaa’abo’obe’, le beyka’ajo’ j-éem 1.5 por siientoil, ti’al u náakal tu ja’abil 2022e’ chéen 9.6 por siiento ti’ le meyajo’, ko’olel beetik.
Ichil ba’ax chíikpaj te’e xoko’, ti’ tuláakal meyaj ku beeta’al Yucatáne’, 167 mil 49 máako’ob ku meyajo’obe’, u 90.4 por siientoile’ xiibo’ob, ka’akil ko’olele’ chéen 9.6 por siientoil. Ka’ach, tu ja’abil 2017e’, xiib ku meyaje’ k’ucha’an tak 88.9 por siiento.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
