Máaxo’ob jo’olbesik u mola’ayil Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) táan u meyajo’ob ti’al u túuxtiko’ob ju’ub tu’ux kun kutsil k’áatbil ti’ u kúuchil e’easjil Museo Peabody de Arqueología y Etnología, ti’ u noj najil xook Universidad de Harvard, ti’al ka su’utuk tu noj lu’umil México 20 u p’éel úuchben nu’ukulo’ob jóok’sa’ab, kex ma’ unaj ka’achi’, ichil u noj ts’ono’otil Chichén Itzá, ts’o’okole’ walkila’ ti’ leti’ob p’aatal.
Marco Antonio Santos Ramírez, máax jo’olbesik Zona de Monumentos ti’ u yúuchben kaajil Chichén Itzá, tu tsolaj nu’ukulo’obe’ jóok’sa’abo’ob tumen estadunidenseil Edward H. Thompson, máax tu manaj u k’áaxil tu’ux yaan le ts’ono’oto’ tu ja’abil 1895.
En español: INAH pedirá que el Museo de Peabody, de Harvard, regrese piezas saqueadas del Cenote Sagrado de Chichén Itzá
“Ichil 1900 yéetel 1906e’ Edward H. Thompson, tu k’a’abéetkunsaj tak jump’éel draagáa ti’al u jóok’sik nu’ukulo’ob yaan te’e ichilo’, ts’o’okole’ ya’abach ba’ax tu k’askúuntaji’. Ts’o’okole’, te’e k’inako’obe’ xíimbalta’ab tumen uláak’ ajxak’al xooko’ob, máaxo’ob tu ch’a’ajo’ob jayp’éel ba’alo’ob xani’. Ya’abach ti’ le úuchben nu’ukulo’obo’ béeychaj u su’utul ka’aj jkíim Thompson, ba’ale’ uláak’o’obe’ ti’ p’aatalo’ob tu kúuchil Museo de Peabody”, tu tsolaj Santos Ramírez ti’ tsikbal tu beetaj yéetel La Jornada Maya.
Ojéelaane’, le junk’aal nu’ukulo’obo’ pula’ab tumen úuchben maayaob te’e ts’ono’oto’, ba’ale’ ti’ jejeláas miatsil u taalo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
