U pak’be’en k’oja’anil Covid-19, talamilo’ob yóok’lal taak’in yéetel ba’atelo’ob yaan yóok’ol kaabe’ ts’o’ok u beetik u yóotsiltal uláak’ ya’abach máak yéetel ka yanak uláak’ mejen paalal ku meyaj. Fondo de las Naciones Unidas para la Infancia (Unicef), ku tukultik walkila’ yaan kex 160 miyoonesil mejen paalal táan u meyaj; lela’ óoli’ ku ye’esike’ juntúul ti’ lajuntúul paalal yaan yóok’ol kaab.
Máax jo’olbesik Línea de Investigación Institucional “Promoción y Protección de Derechos de la Infancia”, ichil u mola’ayil Instituto de Investigaciones Jurídicas (IIJ) tu noj najil xook UNAM, Elisa Ortega Velázquez tu ya’alaje’ “óoli’ u chúumukil ti’ le mejen paalalo’obo’, kex 79 miyoonese’, sajbe’entsil meyaj ku beetik, tumen je’el u yúuchul loob ti’ob tu wíinkilalo’ob wa tu tuukulo’ob, ts’o’okole’ ma’ tu cha’abal u bino’ob xook je’el bix k’a’anane’, wa ku yantal tak u séeb p’atiko’ob, kex ma’ ts’o’okoki’, yéetel yaan k’iine’ jach ka’anantsil ba’ax ku beetiko’ob”.
En español: Más de 160 millones de niños y niñas en el mundo son víctimas del trabajo infantil: Unicef
Tu ya’alaje’ u ya’abtal jaytúul mejen paalal ku meyaj yóok’ol kaab ti’ le ts’ook ja’abo’oba’ láayli’ yaan ba’al u yil yéetel pak’be’en k’oja’an Covid-19, tumen talamchaj u béeytal u xook le paalalo’obo’, ikil u k’a’abéetchajal u yantal sáasil te’e najo’obo’, beyxan Internet yéetel ti’ séelularo’ob. “Ka’aj jxu’ul pak’be’en k’oja’ane’, ya’abach paalale’ ma’ béeychaj u ch’a’ajoltik le xooko’”.
Le beyka’aj mejen paalal ku meyaje’, tu ya’alaj, jela’an ti’ lalaj xóot’lu’umil: Áfricae’ ti’ yaan yáax kúuchil, tumen ku tukulta’ale’ u jo’o jaatsil paalal ku meyaj -72 miyoones-; Asia yéetel Pacíficoe’ ti’ yaan tu ka’a kúuchil, tumen yaan kex 62 miyoonesil mejen paalal; ka’alikil amérikail lu’umo’obe’ ku ya’alal yaan kex 11 miyoonesil. Ti’al u lu’umil Europa yéetel Asia Central, Unicefe’ ku ya’alik yaan wakp’éel miyoonesil mejen paalal ku meyajl; ti’ árabeil lu’umo’obe’ yaan jump’éel miyoon.
Ich América Latina, u noj lu’umil Méxicoe’, leti’e’ ka’ap’éel noj lu’um tu’ux yaan u ya’abil mejen paalal ku meyaj; Brasil yaan táanil ti’. Ku tukulta’ale’ ti’ mexikoil ju’ume’ yaan 3.3 miyoonesil mejen paalal táan u meyaj, u ya’abile’ ti’ k’aáx wa ti’ tséen ba’alche’, j-a’alab tumen Encuesta Nacional de Trabajo Infantil, ti’ u mola’ayil INEGI, j-a’alab tumen Ortega Velázquez.
Beyxan tu tsikbaltaje’, meyaj ku beetik mejen paalale’ óoli’ tuláakal tu’ux chíikpaja’an ti’ náajal taak’in yaan ku yantal ichil máaxo’ob ma’ u chuk 12 u ja’abo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan