Túumben kaaxanil yanchaje’, tu chíikbesaj hayp’éel ba’alo’ob suukchaj u beeta’al úuchben wíinik Homo naledi, tumen u kimeno’obe’ ku muka’al ka’ach yéetel jejeláas woojo’ob tu taamil áaktuno’ob tu noojolil África, wallil 300 mil ja’abo’ob.
Wa tumen jaaj le je’ela’, ku p’áatal paachil ba’ax ku tukulta’al ka’ach yóok’lal bix kuxlik ka’ach le máako’oba’, beyxan bix u miatsilo’ob yéetel ba’ax u k’áat u ya’al chíikulal tu ts’áajo’obi’, chéen ba’axe’ láayli’ yaan ba’alob ma’ jach sáasil yaniko’obi’.
Jxak’al xook Lee Berger, ti’ u noj najil xook Universidad del Witwatersrand, tu jo’olbesaj xaak’al beeta’ab tu yáaktunilo’ob Rising Star, tu’ux kaxta’ab tu ja’abil 2013e’, mil 500 u p’éel baakel muka’ani’. Leti’ xan meyajt u túumben tsíibilo’ob yóok’lal Homo naledi.
En español: Surgen nuevas dudas tras evidencia de enterramientos con símbolos hace 300 mil años
“Ba’ax kaxta’abe’ ku ts’áak na’atbile’, k’a’abéetkunsa’ab chíikulalo’ob yéetel meyajt jayp’éel ba’alob k’a’anan ka’ach ti’ le wíiniko’obo’”, ku ya’alik Lee. "Óoli’ beey ku na’atale’, kex tumen chichan u ts’o’omel u pool úuchben wíiniko’obe’, yanchaj u na’ato’ob ti’al u beetiko’ob jejeláas ba’alo’ob yaan ba’al u yil yéetel kíimil”.
“Le je’ela’ u k’áat u ya’alej, ma’ chéen wíinik kuxa’an bejla’a’ kaxtik u chíikbesik jejeláas ba’alo’ob yéetel chíikulalo’ob kéen kíimik máak, tumen ma’ xaane’, wa leti’e’ Homo naledi máaxo’ob patjo’olt le tuukulo’oba’”, jtsola’ab ti’ k’a’aytajil beeta’ab tumen NHM (National History Museum).
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
