Ti’ Yóok’ol Kaabe’ jsa’at tu ja’abil 2022e’, lalaj 5 seguundose’, k’áax tu’ux mix juntéen okok wíinik, tu nojochil jump’éel u kaampoil u báaxta’al fuutbol, ts’o’okole’ maanal ti’ u chúumukil ti’ le k’aschajo’, ti’ j-úuch tu lu’umil Brasil yéetel Bolivia, beey chíikpaj ti’ jump’éel xaak’al jts’a’ab k’ajóoltbil te’e k’iino’oba jmáana’.
Maanal 41 mil kilometróos kuadraadóos le beyka’aj k’áax tóoka’ab wa ch’aka’abij, le je’ela’ óoli’ beyka’aj u nojochil noj lu’umo’ob je’el bix Suiza o Países Bajos.
U mola’ayil Instituto de Recursos Mundiales (WRI, yóok’lal bix u k’aaba’ ich inglés t’aan) tu ya’alaje’ che’ob ch’aka’ab wa tóoka’abe’ úuchbentako’ob, ts’o’okole’ le beyka’aj ku tukulta’ab k’aschajo’, ku chíikbesik maanal u 10 por siientoil ti’ le beyka’aj yanchaj ti’ le ja’ab máaniko’.
En español: Un campo de futbol cada 5 segundos: Así fue la pérdida de selva virgen que experimentó la Tierra en 2022
Xaak’ale’ jbeeta’ab yéetel u yáantajil sáatelital oochelo’ob, ts’o’okole’ ku chíikbesik bix yanik áamazonikail k’áax. Le beyka’aj k’aschaj Brasile’ tu chíibkesaj u 43% , yéetel le jsa’at Boliviae’ u 9%. Beey túuno’, República Democrática del Congo k’aschaj 13%.
Ti’ k’áax k’aschaj Brasile’, ya’abchaj 15% tu ja’abil 2022 keetel yéetel le ja’ab máaniko’.
Le beyka’aj k’áax k’aschaj le ja’ab máaniko’, tu beetaj u cha’ak’ajal 2 mil 700 miyoones u tóoneladasil dióxido de carbono ti’ yiik’alil yóok’ol kaab, le je’ela’ leti’e’ beyka’aj kóombustiibles foosilées ku jóok’sik India, lu’um tu’ux asab ya’ab kajnáalo’ob yaan ichil le yano’ob lu’umkabil, j-a’alab tumen GFW.
Le je’ab máaniko’, u kamp’éel ja’abil úuchik u jach ila’ak k’aschaj k’áax ichil u ts’ook ka’ap’éel dekaadáasa’.
Ichil tuláakal yóok’ol kaabe’, k’áax yéetel lu’ume’ u ts’u’uts’maj kex u 30% k’aak’as iik’ ku yantal yóok’lal dióxido de carbono lik’ul u ja’abil 1960, ba’ale’ le je’elo’oba’ ts’o’ok xan u ya’abtal tu chúumukil ti’ le beyka’aj yaan ka’acho’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
