Kex tumen k’an ixi’ime’ ma’ jach leti’e’ asab ya’ab u k’a’abéetkunsa’al tu noj lu’umil Méxicoe’, ya’ab u k’a’abéetkunsa’al, le beetike’ ku yantal u k’áata’al manbil ti’ uláak’ lu’umo’ob, ba’ale’ yaan k’iine’ leti’e’ jelbesa’antak ku beeta’al Estados Unidos. Ti’al túun u ts’aatáanta’al le je’ela’, u ajxak’al xookilo’ob UNAMe’ tu patjo’olob óoxp’éel u túumben jejeláasil ixi’im ts’o’ok u káajal u ko’onol.
X-xak’al xooko’ob Margarita Tadeo Robledo yéetel Consuelo López López tu beeto’ob ixi’im tu k’aaba’into’ob: Kuautli Puma, Mistli Puma yéetel Coztli Puma, ti’al u yila’al ma’ u yantal u ma’anal ti’ uláak’ lu’umo’ob, ba’ale’ ti’al ma’ xan u xóot’ol u k’a’abéetkunsa’al ixi’im jelbesa’antak, tumen lelo’ ku beetik k’aas ti’ u toj óolal wíinik.
Ixi’im beeta’ab tumen x-xak’al xookilo’ob UNAMe’ ts’o’ok u ts’a’abal u rejiistróo yéetel u liseensyail ti’al u ko’onol, le beetike’ ku béeytal u k’a’abéetkunsa’al tumen máaxo’ob meyajtik kool.
En español: UNAM crea variedades de maíz amarillo para combatir el uso de transgénicos
“Nonoj u pa’ak’al tu noj lu’umil México sak ixi’im ti’al u beeta’al waaj, ba’ale’ k’an ixi’ime’ ya’ab u ma’anal ti’ táanxel lu’umo’ob, ti’al u tséenta’al ba’alche’ob, ts’o’okole’ ku k’a’abéetklunsa’al ti’al jaantbil tumen wíinik, kex tumen ma’ jach paatali’. Le beetik k’a’anan ba’ax táan u meyajta’al tumen le noj najil xooka’, tumen ya’abach máak je’el u k’exik ba’ax ku meyaj ti’”, tu tsikbaltaj Margarita Tadeo Robledo, u x-xak’al xookil Facultad de Estudios Superiores Cuautitlán (FES-C) yéetel máax jo’olbesik u nu’ukbesajil ti’al u yutsil meyajta’al u ch’i’ibal ixi’im.
I’inaj beeta’abe’, ku béeytal u pa’ak’al ti’ jejeláas k’áaxo’ob ti’ u noj lu’umil Mëxico, ti’al u yantal kex 17 miyoonesil tóoneladáas k’a’abéet ti’ kaaj, tumen leti’e’ beyka’aj k’an ixi’im ku k’áata’al tu noj lu’umil México. Tumen ti’ jump’éel ja’abe’ ku k’a’abéetkunsa’al 20 miyoonesil tóoneladáas, ba’ale’ chéen 3.3 miyoonesil tóoneladáas ku beeta’al.
Ti’ le beyka’ajo’, u 95 por siientoile’ ku ma’anal Estados Unidos, tu’ux ku pa’ak’al xi’im jelbesa’an, ts’o’okole’ lelo’ ku beetik k’aas ti’ u toj óolal wíinik, ti’ lu’um yéetel ku k’askúuntik xan u yixi’imal u noj lu’umil México.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
