U ajxak’al xookilo’ob Universidad de Bristol (Reino Unido) tu yilajo’ob peeche’, ku kóolalo’ob tumen estaatikáa muuk’il sáasil yaan ti’ wíinkilal tu’ux ku ch’íikilo’ob, tu’ux ku yantal iik’ maas nojoch ti’ le beyka’aj nojochilo’ob leti’ob.
Ma’ xaan túune’, le je’ela’ ku ya’abkunsik u séebil u kaxtik peech tu’ux u ch’íikil ti’al u tséentikubáaj, tumen leti’obe’ ma’ tu béeytal u síit’o’ob, le beetike’, chéen ja’alil beey je’el u páajtal u k’uchulo’ob tak tu’ux ma’ tu tsa’ayalo’ob k’uchul tumen u yooke’ jach chichantak.
Ba’ax k’axta’abe’, jts’a’ab k’ajóoltbil tu pikil ju’unil Current Biology, ts’o’okole’ leti’e’ yáax ik’el k’ajóolta’an k’a’abéetkunsik estaatikáa muuk’il sáasil ti’al u béeytal u ch’íikil ti’ ba’alche’ob.
En español: Científicos descubren que la electricidad estática atrae a las garrapatas hacia sus huéspedes
Peecho’obe’ ku tsa’aysiko’ob ya’abach k’oja’ano’ob, ichilo’ob u k’oja’anil Lyme, beetik u jach k’astal u kuxtal wíinik yéetel ba’alche’, ts’o’okole’ je’el tak u beetik u kíimilo’obe’. Le beetike’, u beeta’al meyajo’ob ti’al u ch’éenel ch’íikil peech ti’ uláak’ ba’alche’ob ku kaláanta’al tumen wíinike’, je’el u beetik uts ti’al kaaj yéetel ti’al u náajalta’al taak’in. Máax jo’olbes xaak’al, Sam England, ti’ u noj najil xook Facultad de Ciencias Biológicas de Bristol, tu tsolaj: "K-ojel ya’abach ba’alche’obe’, tak wíinike’, ku beetik u yantal tu wíinkilalo’ob éelektrostaatikóo muuk’e’ k’a’anantak. K-ilik kéen k-k’am estaatikóo muuk’ kéen síit’nako’on ti’ jump’éel elaastikáa kaamáa, wa le kéen kjíixt jump’éel gloobóo ti’ u tso’otsel kpool. Ba’ale’ éelektrostaatikóo muuk’e’ láayli’ xan ku yantal ti’ ba’alche’ob kéen u jáaxtubáajo’ob ti’ uláak’ ba’al yaan tu bak’pacho’ob, je’el bix xíiw, saam wa uláak’ ba’alche’ob”, tu ya’alaj England.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan