Úuchben ik’elo’ob ku púuts’ulo’ob ti’ permafrost ku yíibile’ jach noj ba’al ti’al mikrobianóo kuxtal yaan, ts’o’okole’ ku beetik u yantal sajbe’entsil ti’al u toj óolal wíinik, beey a’alab ti’ jump’éel u túumben xaak’al in Giovanni Strona, ti’ u kúuchil Centro Común de Investigación de la Comisión Europea, tu’ux táakpaj u jeel máako’ob, yéetel jts’a’ab k’ajóoltbil tu pikil ju’unil PLOS Computational Biology.
U yíibil u yeeloil glaasiares yéetel permafrost táan u beetik u yantal jejeláasil mikrobyoose’, táan u ts’áak u páajtalil u ka’a líik’ilo’ob, ts’o’okole’ lelo’ sajbe’entsil ti’al u toj óolal wíinik yéetel ti’al yóok’ol kaab, tumen mix jach ojéela’an beyka’aj ba’al yaan ti’obi’.
Ti’ túumben xaak’ale’ u múuch’ meyajil Atronar’ tu ts’áajubáaj u na’at ba’ax talamilo’ob je’el u taasik jump’éel ba’al beya’ yéetel u yáantajil simuladorées. Tu beetajo’ob u súutul ik’elo’ob je’el bix wa ka k’éexeke’ ti’al u yilko’ob óoli’ bix u multa’al ka’ach uláak’ bakterias je’ex le je’elo’.
Múuch’ meyaje’ tu yilaj, ti’ síimulasyoonese’, úuchben ik’elo’obe’ suukchaj u kaniko’ob kuxtal yéetel u k’éexelo’ob ti’ túumben wíinkilalo’ob, ts’o’oke’ kex 3 por sientoe’ jach mu’uk’anchajo’ob.
Talamo’ob je’el u yantal yóok’lal le 1 por sientoil ik’elo’ob ku cha’akubáaje’, ma’ seen ya’abi’, ba’ale’ yóok’lal beyka’aj yane’ ku cha’apajal ti’ le yano’ob walkila’, le beetik je’el u k’askúuntik ba’al.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
