Uktúul rarámuris aj-áalkabo’obe’ jóok’ u biinbalo’ob Sierra Tarahumara ti’al u k’uchulo’ob tak tu noj kaajil Ottawa, Canadá, ti’al u béeytal u táakpajalo’ob Juegos Mundiales de Pueblos Indígenas 2023, tu’ux yaan u yáalkabtiko’ob tu keetil áatletiismóo: mil 500, 3 mil yéetel 5 mil meetróos, beyxan chéen tu jáalk’abil k’áax, ti’al u chíikbesiko’ob u péetlu’umil Chihuahua, beyxan México.
Uktúul rarámurise’ (óoxtúul ko’olel yéetel kantúul xiibo’obe’) jach u kanmajo’ob áalkab; yáax keetile’ bejla’a 24 kun úuchul yéetel tukulta’an u ts’o’okol le 27 ti’ agosto ku taala’. Ts’o’okili’ u yáax ketikubáajo’ob tu ja’abil 2015, tu lu’umil Brasil yéetel le beychaj tu ja’abil 2017, tu kaajil Edmonton, Canadá.
Ti’ k’a’aytajil tsikbal beeta’abe’, Irma Juana Chávez, máax táaka’an ichil le bino’obo’, tu ya’alaje’ “noj ba’al u ketikubáaj tuka’atéen ti’ le áalkabo’, tumen ti’al 2019 yéetel 2021e’ ma’ beeta’ab yóok’lal u pak’be’en k’oja’anil Covid-19. To’one’ t-jach líik’sikbáaj ti’ keetilo’ob yanchaj Sierra Tarahumara, beyxan tu níixil Sinforosa".
“Ko’olelo’one’ k-áalkabtik xan maanal 20 ooráas; áalkabo’obe’ ku xáantal ooráas, k’iino’ob, áak’abo’ob, mina’an u je’elil. Le beetike’ uts ka k-e’es bix u yáalkab rarámuri kaaj, ti’al u yila’al tumen máaxo’ob ku bin u líik’ilo’ob, ti’al u chíimpolta’al ko’olel sáal u yook”, tu ya’alaj.
Ichil máaxo’ob ku bino’obe’ ti’ yaan: Lucy Esther Nava Rivera, Irma Juana Chávez Cruz, Verónica Palma Cruz, Silvino Cu-besare Químare, Alfonso González Rodríguez, José Isidro Nava Juárez yéetel José Valentín Mendoza Mendoza.
