U mola’ayil Consejo Nacional para Prevenir la Discriminación (Conapred) tu chíikbesaj ba’ax jóok’ ichil Encuesta Nacional sobre Discriminación (Enadis 2022), tu’ux ila’abe’ láayli’ yaan máasewal ko’olel ku péech’óolta’al tumen ts’a’aban u kuuch yóok’lal u ch’i’ibalo’ob ichil tuláakal u noj lu’umil México; ila’abe’ ti’ lajuntúulale’, óoxtulo’ob yaan wa ba’ax péech’óolalil u máansmajo’ob.
Úuchik u máan U K’iinil Máasewal Ko’olel (le 5 ti’ septiembre máanika’), beeta’ab páayt’aan ti’al u mu’uk’ankúunsa’al ba’ax táan u beeta’al ti’al u táakbesa’al le jaats kaajila’ ti’ tuláakal tu’ux ku kuxtal wíinik, tumen ya’abach tu’ux ila’ane’ láayli’ u péech’óolta’alo’ob, je’el bix tráansportee puublikóo, najil xook, tu meyajo’ob, yéetel tak ichil u láak’tsilo’obi’.
Máasewal ko’olel ts’o’ok 12 u ja’abil táakpaj ti’ le u xookil Enadis 2022e’, tu ya’alajo’obe’ leti’e’ tu’ux ku asab ya’ab chíikpajal pech’ óolal.
Xaak’al tu ye’esaje’, u ya’abil péech’ óol ku beeta’ale’ ku yúuchul kéen réechasarta’ak ko’olel, kéen tse’elek ti’ ba’ax ku beeta’al ti’ múuch’ kaajo’ob, ku ts’ée’ pakta’alo’ob, ku po’och’olo’ob yéetel ku ya’alal ba’al ti’ob, je’el bix xan ku yoksa’al saajkil ti’ob yéetel ku túulch’inta’alo’ob.
Ts’o’okole’, ti’ lajuntúul máasewal paalal yaan wakp’éel u ja’abil wa maanal ti’e’, bolontúule’ ti’ yaan tu jach kaabal ayik’al kaaj, 53.6 por sientoe’ ti’ yaan tu jatsil kaabal, yéetel 37.7 por sientoe’ tu chúumuk kaabalil.
Beyxan, ti’ óoxtúul ko’olele’, ka’atúul ku chíimpoltikubáaj beey máasewal, ts’o’okole’ ma’ ti’ noj kaaj kaja’ani’ (66.5 por sientoil), lela’, u k’áat u ya’ale’, kaaj tu’ux yano’obe’ ma’ tu píitmáansik 15 mil kajnáalo’ob.
Tu noojol-lak’inil México yaan u ya’abil ko’olel chíimpolta’an beey máasewal.
Ichilo’obe’ ti’ yaan Oaxaca (15.7 por siento), Veracruz (12.2 por siento), Puebla (8.7 por siento), Guerrero (8.2 por siento) yéetel u estadoil México (7.9 por siento).
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
