Jach chéen jats’uts u k’aay, ts’o’okole’ u yojel u yéets’ uláak’ ch’íich’o’ob, sak chi’ike’, kaja’an Laguna de Términos, yéetel u ch’a’amaj u ch’i’ibal ti’ u baatsil Mimidae.
Yaan uláak’ tu’uxe’ k’ajóolta’an beey sinsontle común, paraulata llanera, centzontle sureño, calandria tropical yéetel mirla blanca.
Ma’ seen nojochi’; ku p’isik tak 25 sentiimetróos. U pool yéetel u paache’ samal boox, u xiik’e’ boox yéetel u jáalikilo’obe’ sak, tu tsikbaltaj Jacqueline May Díaz, máax beetik u k’a’aytajilo’ob u múuch’il “Desarrollo y Medio Ambiente, A.C.”.
Tu ya’alaj xane’, u nej sak chi’ike’ boox; u nak’, u tseem yéetel u kaale’, sak. “U xaawe’ boox, beyxan u koj yéetel u yoche’ k’aank’an”.
Sak chi’ike’ ku yila’al tu chúumukil México tak tu lak’inil Brasil, ba’ale’ yaan tu’ux mina’an je’el bix Panamá yéetel Costa Rica. Xbiologáa Yanec Jiménez Ruiz, tu ya’alaje’ tu péetlu’umil Quitana Rooe’ kaja’an Laguna de Términos, u ya’abile’ tu’ux yaan ka’anal k’áax, Península de Atasta, Sabancuy yéetel tu baantail Ríos, Mamantel.
Ku yojéelta’al sak chi’ik ku k’aay, tumen jach jats’uts yéetel jejeláas bix u beetik. Ku tséentikubáaj yéetel ik’elo’ob, u yich che’ yéetel i’inajo’ob.
