Xya’axkacho’ob jaantik u yich che’obe’, ku béeytal u yantal u mejenil kex mina’an u xibil ba’alche’il, beey chíikpaj ti’ jump’éel xaak’al beeta’abij.
Junmúuch’ u ajxak’al xookilo’ob Universidad de Cambridge (Reino Unido), tu xak’altaj ba’ax táan u yúuchul yéetel u xya’axkachil Drosophila melanogaster, tu’ux ila’abe’ táan u ts’áak u mejenil ba’ale’ yéetel ba’ax k’aaba’inta’an beey “partenogénesis”, le je’ela’ ku yúuchul kéen súutuk embrion le oobulóo’, kex ma’ yáax kóojsa’ak tumen espeermai’.
Xaak’ale’ jts’a’ab k’ajóoltbil tu pikil ju’unil Current Biology, tu’ux a’alabe’ jumpuul káajak u síijsa’al beyo’, ku máansik xan ti’ u mejen kéen u ts’aej. Le beetike’, xya’axkache’ ku béeytal u yantal u mejenil sexualmente wa yaan u xiibil, ba’ale’ wa mina’ane’ ku ts’áak chéen tu juun.
Beey túuno’, kéen u síijs u mejenil chéen tu juunale’, ma’ tu jóok’ol jach je’ex u na’obe’, ba’ale’ u ch’i’ibale’ jach óoli’ beyo’, yéetel kéen yanako’obe’ láaj ch’upul xya’axkach.
“Jach noj ba’al tin wilaj bix úuchik u ts’áak u mejenil juntúul xya’axkach ku béeytal u ts’áak ulaák’ u mejenil kéen nojochchajak, ts’o’okole’ u beeta’al tuka’atéen tumen le ku líik’lo’obo’”, tu ya’alaj u yáax yuumil xaak’al, Alexis Sperling.
Beey túuno’, u xch’uupil ya’axkach jelbesa’an u ch’i’ibale’ máan u kaxt u xiibil ba’alche’ kex chúumuk u kuxtal, óoli’ 40 k’iino’ob, “ba’ale’ náak u yóolo’obe’ ka’aj káaj u ts’áak u mejenil chéen tu juunal”, tu ya’alaj.
Ma’ili’ k’uchuk ajxaak’alo’ob yiknal xya’axkach jelbesa’ane’, múuch’ xaak’alo’obe’ yanchaj u ts’íibtik ba’axo’ob jeenesil yaan ti’ ka’ap’éel u seepasil uláak’ juntúul xya’axkach, Drosophilia mercatorum. Tu’ux ila’abe’ juntúul ti’ le je’elo’obo’, jach k’a’abéet ti’ u xiibil ti’al u yantal u mejenil, yéetel uláak’e’ ku tsa’ayal chéen tu juunal.
Lee: Moscas modificadas genéticamente han logrado reproducirse sin macho, revela estudio
