Chéen ti’ jump’éel p’iis k’iine’, ba’ax chíikpaja’an ichil Panorama Epidemiológico de Dengue 2023, meyajta’an tumen u mola’ayil Secretaría de Salud federal (SSA) tu chíikbesaj yanchaj uláak’ 925 u túul máax ti’ jeets’el tsa’ay ti’ob deenguée, yéetel uláak’ kantúule’ kíim tu yóok’lal wa ba’ax yaan u yil yéetel le k’oja’anilo’, chéen ti’ le beyka’aj k’iino’ob ts’o’ok u yáalkab le ja’aba’.
Ichil p’iis k’iin 37 ti’ le pak’be’en k’oja’anilo’, yaan ka’ach 4 mil 855 u túul máax ti’ jeets’el tsa’ay ti’ le k’oja’anilo’, yéetel uláak’ óoxtúul máak kimen yóok’lal, ba’ale’ ti’al u p’is k’iinil 38e’ chíikpaj chan nonojchaji.
Ba’ax jts’a’ab k’ajóoltbile’, meyajta’ab yéetel xookil beeta’an tumen u mola’alyil Secretaría de Salud ti’ u lu’umil Yucatán, tu jo’oloj xak’alta’ak yéetel meyajta’ak xookilo’obe’, jets’a’ab ba’ax le jtsa’ay ti’ le máako’obo’ yéetel ba’ax kíinso’ob, le beetike’, kex jts’a’ab k’ajóoltbil le 27 ti’ septiembreo’ túumbenkunsa’ab xookil beeta’ab le p’is k’iinil máaniko’, le beetik le je’elo’, ma’ táan u jach e’esik bix yanik k’oja’an hach te’e k’iino’oba’.
En español: Yucatán acumula 5 mil 780 contagios y siete muertes por dengue
Ba’ale’, péetlu’ume’ láayli’ leti’ p’aatal beey le yáax lu’umil tu’ux asab ya’ab máak k’oja’an ti’ denguée, tumen k’ucha’an tak 247.81 u túul máak ku k’oja’anta’al yóok’ol lalaj 100 mil kajnáalo’ob. Ts’o’okole’, 73 por siento ti’ tuláakal máako’ob k’oja’an tu lu’umil Méxicoe’, ti’ yano’ob Yucatán, Veracruz, Quintana Roo, Morelos yéetel Puebla.
Ju’un jóok’sa’ab tumen SSA ku ye’esike’, kaajo’ob tu’ux asab ya’ab máak k’oja’an ti’ denguee’ ti’ yano’ob Cuncunul, Celestún, Uayma yéetel Tizimín.
Beey túuno’, a’alabe’ kex tumen u ya’abil máaxo’ob k’oja’ane’ tsa’ay ti’ob Dengue con Signos de Alarma (DCSA), ti’ u ts’ook xookil le je’elo’obo’ tu chukaj 3 mil 45 kasóos. Ka’aj ts’o’oke’ 2 mil 560 up’éel kaasose’ jatsa’ab beey Dengue No Grave (DNG) yéetel 175 kasose’ beey Dengue Grave (DG).
Tu lu’umil Yucatáne’ ts’o’ok u yila’al táan u máan kamp’éel u jejeláasil denguée, ba’ale’ leti’e’ 3 maas jach suuk u pa’ak’alo’, yéetel xan leti’e’ chíikbesik asab sajbe’entsil ti’ máak.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
