Ichil tuláakal yóok’ol kaabe’ tukilta’an yaan kex 500 miyoonesil máako’ob kuxa’ao’ob yéetel u k’oja’anil osteoporosis, ba’ale’ ya’abach ti’ leti’obe’ mix u yojelo’obi’, beey úuchik u ya’alal tumen xts’akyaj Karen Arguijo Muñiz, máax jo’olbesik u meyajil Servicio de Rehabilitación en Osteoporosis ichil u mola’ayil Instituto Nacional de Rehabilitación. Tu ya’alaje’, tu noj lu’umil Méxicoe’, juntúul ko’olel ti’ óoxtúul, yéetel juntúul xiib ti’ jo’otúul maanal 50 u ja’abile’, tsaayal ti’ob le k’oja’anila’.
Úuchik u máan Día Mundial de la Osteoporosis, le 20 ti’ octubre máaniko’, xts’akyaje’ tu tsikbaltaje’ kéen káajak u talamchajal ba’al yéetel le k’oja’anila’, je’el tak u káachal baako’ob tak chéen wa ka líik’sa’ak jump’éel nu’ukul, wa u péeksa’al jump’éel siyáa; ku p’áatal mina’an u muuk’ le baako’obo’.
Osteoporosise’ jump’éel k’oja’an ku yokol tu baakel máak, ts’o’oke’ jujump’íitil u bin u talamchajal, tak kéen p’áatak jach sajbe’entsil yéetel séeba’an je’el u káachal baako’obe’.
Beey túuno’, xts’akyaje’ tu ya’alaje’ le k’oja’anila’ ku tsa’ayal yóok’lal jejeláas ba’alo’ob. Ichi le ma’ tu páajtal u k’éexelo’obe’, leti’ u síijil máak beey xiib wa beey ko’olel, tumen ts’o’ok u yila’ale’ maas ya’ab u tsa’ayal ti’ ko’olel; u bin u ch’íijil máak, u ch’i’ibal wíinik yéetel beyxan ba’ax k’ajóolta’an beey biotipo caucásico, je’el bix xan u yéemel le beyka’aj yanik u aalil u wíinkilal máak -índice de masa corporal (IMC)-.
Tu ya’alaje’, máax ti’ yaan u k’oja’anil artritis reumatoide, lupus yéetel diabetes mellitus, beyxan ko’olel ts’o’ok u ch’éenel u yéemel u k’ooja’anil -menopausia-, yéetel u p’íitchajal estrogenose’ láayli’ xan sajbe’entsil ba’al ti’al u k’oja’anil baako’ob.
Uláak’ ba’ax xan ku yúuchul yéetel ma’ táan u yáantaje’, yaan ba’al u yil yéetel ma’ tu tséentikubáaj wíinik tu beel, u p’áatal chéen kulukbal sáansamal, u seen ts’u’uts’a’al chamal yéetel u seen káaltal máak wa u yu’uk’ul káafe.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
