Wa tumen ka k’uchuk wíinik kajtal tu paachil k’iin tak te’e Ujo’, yaan u k’a’abéetkunsik wa ba’ax ti’al u yantal ba’al u jaant te’elo’. Ba’ale’ ma’ unaj u jáan tuklik máaki’ wa je’el u béeytal u pa’ak’al ixi’im wa triigóo chéen tumen táats’ yanik lu’umi’, mix xan ka piimchajak ko’oli’ wa ka nonojchajak joochi’i.
Kex beyo’ ajxak’al xooko’obe’ táan u náachtal ba’ax ku yojéeltiko’ob yóok’lal paak’áal te’e ujo’; a’alab te’e k’iino’oba’ ts’o’ok u kaxta’al bix je’el u béeytal u yúuchul paak’áal tu lu’umil Uj wa ka béeyak u yoksa’al bakteeryáas ka u ya’abkúuns beyka’aj fosforóo yaani’, tumen lelo’ k’a’anan ti’al u tséentikubáaj paak’áalo’obi’.
En español: Científicos muestran cómo hacer fértil el suelo lunar para agricultura
Tu beetajo’ob xaak’al yéetel jump’éel u láak’ k’uuts, ba’ale’ k’e’ebéetkunsa’ab u lu’umil uj xmajan beeeta’ab, k’aaba’inta’an regolito lunar, ti’ jump’éel kúuchil xaak’al yaan China. Te’el túuno’, ila’abe’ wa ka oksa’ak óoxp’éel u jejeláas bakteryase’, ku yantal xíiiwo’ob asab chowaktak u yook yéetel u moots, ts’o’oke’ je’el u maas aaltal u ch’úuyul u k’ab, wa ku ke’etel yéetel le jpak’a’ab tu lu’umil tu’ux mina’an le mikrobioso’.
Ichil ba’ax a’alab tumen ajxak’al xooko’obe’, bakteriase’ tu beetaj u p’áatal maas aasidóo le lu’umo’. Le beetike’, le beyka’aj p’íit yanik u bak’pachil pHe’ tu beetaj jáawal minerales insolubles u ts’u’uts’majo’ob fosfato yéetel tu cha’ajo’ob fosfooróo yaan ti’ob, ts’o’oke’ beey úuchik u nonojkíinsiko’ob mineeral yaan ti’al xíiwo’ob.
Edición: Ana Ordaz
