Jump’éel túumben xaak’al jts’a’ab k’ajóoltbil te’e k’iino’oba’ tu pikil ju’unil Nature, ku ya’alike’, kex ma’ jach beey u tukulta’ale’, u eek’ilo’ob k’áak’náabe’ ku jelbesik u wíinkilalo’ob ti’al u súutulo’ob jach chéen pool.
Máaxo’ob xak’altik ba’alo’ob yóok’lal ba’alche’obe’, úuch káajak u tukultiko’ob ba’ax yaan tu pool juntúul u eek’il k’áak’náab, tumen u wíinkilale’ ku ts’áak na’atbile’, míin mina’an u poolo’ob.
Xaak’ale’ beeta’ab tumen u Laboratoriosil Universidades de Stanford yéetel Berkeley (Estados Unidos), ts’o’oke’ jo’olbesa’ab tumen Chan Zuckerberg Biohub San Francisco Investigators. Te’elo’ ila’abe’ u chíikulal u jenetikail firmáas nuupul yéetel bix u yantal pool ti’ óoli’ tuláakal u táankelem eek’ilo’ob k’áak’nab, beyxan jeenes jets’ik u chuun juntúul ba’alche’, yéetel xan u neje’, mina’an.
En español: ¿En dónde está la cabeza de una estrella de mar? Estudio encuentra una sorprente respuesta
Uláak’ jak’be’en óol ba’ax kaxta’abe’, múuch’ xaak’ale’ tu yilaje’ u molekulaar firmasil suuk u nupa’al yéetel beyka’aj u táanil u poole’, ti’ yaan tu chúumukil lalaj k’ab yaan ti’ u eek’ilo’ob k’áak’náab, ts’o’oke’ le firmaso’ ku bin u péek jujump’íitil tak kéen k’uchuk tu jach ti’itsil u k’abo’obo’.
“Óoli’ beey ka’a a wa’ale’, u eek’ilo’ob k’áak’náabe’ mina’an u wíinkilal, ba’ale’ ka wilik poolo’ob ku péek tu taamil le ja’o’; ts’o’oke’ lela’ jach mix jump’íit ti’ bix tukulta’anil yanik le ba’alche’oba’”, tu ya’alaj Laurent Formery, máax ku meyaj Biohub, yéetel u noj yuumil le túumben xaak’ala’.
Úuch káajak u péeksa’al u yóol ajxaak’alo’ob tumen u eek’ilo’ob k’áak’náab utmen ma’ tu na’ata’al bix úuchik u p’áatal beey u wíinkilalo’ob, ts’o’oke’ kéen nuukako’obe’ jach íigualtak u ka’atséelil u wíinkilallo’ob kex mina’an u pool wa u nej jach jeets’a’an.
Ichil ba’ax a’alab tumen Formerye’, ba’ax chíikpaj ti’ xaak’ale’ ku ya’alik “equinodermos, yéetel u eek’ilo’ob k’áak’náabe’ u jach noj chíikulalo’ob ti’ bix u bin u je’epajal u ja’ajatsil pool k’ajóolta’an tak bejla’e’”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
