U xéexet’aj xlalab cheemo’ob p’aatal tu taamil ja’e’, táan u meyaj beey u yotoch jejeláas ba’alech’ob tu’ux jéechkab yanik ba’al kéen jo’op’ok u chu’ukul kay yéetel ba’ax ku k’aaba’tik pesca de arrastre.
Le je’ela’ ojéelta’ab yóok’lal xaak’al beeta’ab tumen u noj najil xook Universidad de Plymouth tu jáal ja’ilo’ob Reino Unido.
Ya’abach ti’ le xéexet’ cheemo’obo’, wa pecios, je’el bix k’aaba’inta’an ich káastalan t’aan, p’aatal tu taamil k’áak’náabe’ yaan kex maanal jump’éel siglo te’elo’, ts’o’oke’ ku meyaj beey kúuchil tu’ux ku ta’akikubáaj ba’alche’ob ti’al ma’ u chu’ukulo’ob tumen u reedesil ku máan u jíilt kayo’ob ti’al u chu’ukulo’ob.
Beey túuno’, kex ya’abach tu’ux ti’ k’áak’náab ku k’askúunta’al kéen jo’op’ok u chu’ukul kaye’, béeychaj u yila’ale’ le tu’ux yaan cheemo’ob buulule’ maases je’exili’ p’aatal.
Túumben xaak’ale’ tu ye’esaj u promeedyoil kuxtal yaan te’e k’áak’náabo’ ku náakal tak 240 por siientoil maas ya’ab wa yaan cheem buululi’, tumen ma’ beey u yúuchul tu’ux mantats’ u yúuchul chuuk yéetel reed. Ts’o’oke’, asab chíikpaj tu bak’pachil kex 50 metros tu’ux yaan cheem buulul tumen te’elo’ k’uch tak 340 por siientoil maas ya’a kuxtal keetel yéetel uláak’ jaatso’ob.
Kúulpach ti’ le je’elo’, le jaatso’ob tu’ux k’aala’an tumen ma’ tu cha’abal u yúuchul chuuk yéetel reede’, chíikpaj 149 por siientoil maas ya’ab keetel yéetel le tu’ux yaan pecios, yéetel 85 por siientoil maas ya’ab tu taamil k’áak’náab tu bak’pachil 50 m ti’ pecios.
Xaak’al beeta’ab tumen Universidad de Plymouth yéetel Blue Marine Foundation, jts’a’ab k’ajóoltbil tu pikil ju’unil Marine Ecology, yéetel leti’e’ yáax beeta’an tu’ux ku ye’esa’al u k’a’ananil pecios -yéetel u bak’pachil- tu’ux ya’abach chuk kay ku beeta’ali’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
