Ma’ táan u xáantale’, kéen ila’ak u tíip’il yáax máax kéen u chúukbes u biyoonesil taak’in ba’ale’ ich doolarées, ts’o’oke’ lelo’ ma’ táan u biinsik mix lajunja’ab ti’al u náakal le beyka’aj taak’in ti’ juntúul wíiniko’. Chéen ba’axe’, ti’al u yila’al ka ch’éejek óotsil máako’obe’ yaan u k’a’abéetchajal maanal 200 ja’abo’ob, tu ya’alaj Oxfam International ti’ tsoolts’íib tu beetaj ti’al u yila’al bix yanik xma’ keetil kuxtal ti’ yóok’ol kaab, jts’a’ab k’ajóoltbil ka’alikil táan Foro Económico Mundial de Davos.
Amitabh Behar, máax beetik u jo’olbesajil tu mola’ayil Oxfame’, tu ya’alaje’ yaan u yantal juntúul máak kéen u náajalt mil juntéenal u tojol mil miyoonesil dolaarées.
Tu k’ab le máak je’elo’ yaan u p’áatal jump’éel ti’ lalaj 630 doolarées yaan ichil tuláakal yóok’ol kaab, ts’o’oke’ lelo’ leti’e’ bajux ku tojoltik u péetrolerail Arabia Saudita; Beyxan, míin le je’elo’, juntúul máak táaka’an ichil máaxo’ob chíika’antako’ob beey u asab ayik’alilo’ob yóok’ol kaab.
Walkila’, máax ojéela’an yaan u jach ya’abil taak’ine’ Elon Musk, tumen le bajux yaan ti’e’ kex 250 mil miyoonesil dolaarées, ichil ba’ax ts’a’aban k’ajóoltbil tumen u pikil ju’unil Forbes.
Mola’aye’ ku tukultik xane’, le beyka’aj náach yanik óotsil wíinik ti’ le ayik’alo’obe’ ts’o’ok u jach táaj ya’abtal tu jo’oloj yanak pak’be’en k’oja’an, tumen ayik’alo’obe’ maas jach náajalnajo’ob yéetel le beyka’aj óotsil wíinik yaane’ k’uch tak 5 mil miyoones u túulal.
Tu tsikbaltaje’, u ayik’alil le jo’otúul máako’ob yaan u ya’abil taak’in yóok’ol kaabe’ leti’ le je’elo’oba’: máax jo’olbesik Tesla, Elon Musk; Bernard Arnault yéetel u láak’o’ob, máax ti’alintik u mola’ayil LVMH; u yuumil Amazon, Jeff Bezos; máax ti’alintik Oracle, Larry Ellison; yéetel Warren Buffett. Leti’obe’ tu ya’abkunsaj taak’in yaan ti’ob yóok’ol u 114 por siento lik’ul u ja’abil 2020, tu jach piimil pak’be’en k’oja’an.
Te’e k’inako’ob je’elo’, talamilo’ob yanchaje’ tu beeto’ob u jáakchabta’al ba’al ti’ ba’ax ku beeta’al ti’al u su’usuta’al taak’in ichil tuláakal yóok’ol kaab, le beetike’, nojoch mola’ayo’obe’ tu ko’ojkunso’ob ba’ax ku koniko’ob wa meyajtiko’ob ti’al u maas náajalo’ob xn, le beetike’ láaj ko’ojchaj ba’al xan, tu ya’alaj, ts’o’oke’ le je’ela’ jets’a’an beey úuchiko’ tumen Fondo Monetario Internacional yéetel tumen Banco Central Europeo.
Ko’ojchaj kuxtal ts’o’oke’, u muuk’il ayik’alo’ob wa mola’ayo’ob meyajtik ba’alo’obe’ tu p’íitkunso’ob xan náajal ti’al máaxo’ob ku meyajo’obi’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
