U ch’a’abal u táan u yich máak ti’al u meyajta’al yéetel íintelijeensyáa artifisyaal (IA) ti’al tuuse’ maas jach táaj talam ti’ le ku tukla’alo’. Tumen lelo’ je’el máaxak ku béeytal u k’a’abéetkunsik, a’alab tumen máaxo’ob jach kaambanaja’an yóok’lal le ba’alo’oba’.
Te’e k’iino’ob ts’o’ok u máana’, máaxo’ob ku máano’ob Internete’ tu cha’ato’ob bideos tu’ux ku chíikpajal yéetel ku yu’ubal u t’aan Claudia Sheinbaum, máax ku báaxal ichil u múuch’kabil Morena ti’al u p’áatal beey u xjala’achil México; Victoria Rodríguez, máax jo’olbesik Banco de México (BdeM), wa máax jo’olbesik Bolsa Mexicana de Valores, José Oriol Bosch. Ti’ cha’ano’obe’ ku k’áata’al ti’ máak ka u ts’áaj taak’in ti’al ka béeyak u ts’a’abal uláak’, ts’o’oke’ u jach p’íitile’, 4 mil pesos. Ba’ale’ le ku chíikpajalo’ob te’elo’ mix jaajtaki’, chéen tuus.
Máaxo’ob beetik k’aas ti’ Internete’, ku bo’olo’ob ti’al u béeytal u k’a’abéetkunsik nu’ukulo’ob tu’ux ku ts’a’abal u yich máako’ob k’ajóolta’ano’ob ti’al u k’áata’al jejeláas ba’alo’o, ts’o’oke’ lelo’ je’el máaxak ku béeytal u manik, a’alab tumen éespesyalistáas.
A’alab xane’, u kan u k’ajóolt máak máakalmáak jaaj yéetel máakalmáak ma’i’, jach talam.
Tuus ku beeta’al yéetele’, k’aaba’inta’an bey deepfake, ts’o’oke’ walkila’ tak Foro Económico Mundial a’alik jump’éel ba’al sajbe’entsil ti’al kaaj. U chi’ichnakile’, ka k’éeyek tak ba’ax unaj u je’ets’el ich poliitikáa te’e ja’aba’ tu yóok’lal, ts’o’oke’ yaan u jach ila’al ba’ax kun úuchul tumen tu náats’al yéeytambalo’ob.
Tu noj lu’umil Méxicoe’, káaj u jach u’uya’al tuuso’ob de beya’ tu yáax óoxp’éel winalo’ob 2023, ka’aj ch’a’ab u táan ichil Petróleos Mexicanos (Pemex) ti’al u k’áata’al ti’ kaaj ka bin u ts’áaj taak’in ti’ mola’ay ti’al u náajalta’al uláak’.
Foro Económico Mundiale’ tu ts’áaj k’ajóoltbil ichil u tsoolil ba’axo’ob sajbe’entsil ti’ kaaj, ti’ u ja’abil 2024, táaka’an ba’axo’ob yaan ba’al u yil yéetel íintelijeensyáa artifisyaal yéetel deepfakes, ts’o’oke’ lelo’ ku beetik u yantal chi’ichnakil tumen yéeytambalo’ob ti’al u túumbenkunsa’al jala’acho’obe’ yaan u yúuchul ti’ noj lu’umo’ob je’el bix India, Estados Unidos, México yéetel Rusia.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
