de

del

Yóok’lal u k’éexilo’ob yóok’ol kaabe’, ku k’astal kex 30 por siento pak’áal káafée

Cafetaleros de Chiapas pierden hasta 30 por ciento de sus cosechas por crisis climática
Foto: Reuters

U ko’ojil ba’al yéetel u k’éexilo’ob yóok’ol kaabe’, ma’ jach uts u lúubul ti’ máaxo’ob pak’ik káafée tu péetlu’umil Chiapas, tu’ux ku beeta’al óox jaats ti’ tuláakal káafée ku beeta’al ichil tuláakal u noj lu’umil México. 

Leti’obe’ ku tukultiko’obe’ tu pe’erto’ob kex 30 por siento ti’ paak’al tu beeto’ob le ja’ab máaniko’, yóok’lal le ba’alo’oba’. 

U noj lu’umil Méxicoe’, u bolonp’éel lu’um, ichil tuláakal yóok’ol kaab, tu’ux ku beeta’al káafée, je’el bix a’alan tumen u kúuchil Statista. 

A’alab tumen Servicio de Información Agroalimentaria y Pesquera (SIAP) del Gobierno, ichil le baanta tu’ux ku pa’ak’áal káafée sereesae’ éem 0.42 por siento tu ja’abil 2023 ichil le 698.035 ektaareaso’. 

En español: Cafetaleros de Chiapas pierden hasta 30 por ciento de sus cosechas por crisis climática

Beey túuno’, meyaj ku beeta’al ti’al u túuxta’al konbil káafée ma’ póoka’ani’, mix xan déeskafeinarta’aki’, éem 67.37 por siento tu ts’ook óoxp’éel winalo’ob u ja’abil 2023 tak ka’aj náak 24.9 miyoonesil doolarées, a’alab tumen u kúuchil Data México de la Secretaría de Economía.

Lela’, láayli’ beey úuchik kex tumen u kréesimientoil ja’abe’, jna’ak 7.02 por siento, je’el bix a’alabik tumen SIAP, úuchik u píitmáan u yantal 1.05 miyoonesil tóoneladas. 

Tu péetlu’umil Chiapase’, máaxo’ob pak’ik káafée tu ya’alo’obe’, le ja’ab máaniko’, tu pe’erto’ob ichil 25 tak 30 por siento ti’ tuláakal paak’al tu beeto’ob yóok’lal bix tu k’éexel yóok’ol kaab, a’alab tumen Argelio Díaz Jiménez, máax jo’olbesik Cooperativa de Productores de Café (Coopcafé). 

“Le noj ba’alo’ob k’a’abéet kp’itik walkila’, te’e tu káajbal le ja’aba’, leti’ u ko’ojil ba’al, tumen ma’ tu chúukpajal u tojol ti’al u bo’olchajal tuláakal ba’ax kbo’otik ti’al kbeetik le káafeo’, ts’o’oke’ uláak’ ba’ale’, leti’e’ bix táan u k’éexel lu’um yéetel u máan k’iin”, tu ya’alaj Díaz Jiménez. 

Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan