Febreroe’ k’ajóolta’an beey winal tu’ux ku jach chíikpajal yaabilaj yóok’lal u k’iinil 14; ba’ale’ táanile’, tu k’iinil 13e’ ku k’a’ajsa’al máaxo’ob chéen tu juunalo’ob, máaxo’ob mina’an u núupo’ob.
Ichil ba’ax ojéela’an ku yúuchul tu péetlu’umil Quintana Rooe’, núupo’ob walkila’ maases ku múul kajtalo’ob, ba’ale’ ma’atech u ts’o’okol u beelo’ob, beey chíikpaj ti’ xookil beeta’an tumen Instituto Nacional de Estadística y Geografía (INEGI).
Meyaj beeta’ab tu ja’abil 2020 tumen INEGIe’, tu chíikbesaj u ya’abil kajnáalo’obe’ chéen tu juunalo’ob, mina’an u núupo’ob (32.8 por siento); ts’oka’an u beele’ (30.7 por siento); ka’alikil u 26 por sientoe’ núupo’ob múul kaja’ano’ob kex ma’ ts’oka’an u beelo’obi’.
Ts’o’oke’ táan u yila’ale’, le u ts’ooka’ táan u bin u ya’abtal ich kaaj, tumen tu ja’abil 2000e’ chéen 13.2 por siento xoka’ab ma’ ts’oka’an u beeli’ ba’ale’ kaja’an yéetel u núup; ba’ale’ ti’al 2010e’ k’uch 19.6 por siento, tak ka’aj k’uch ti’ le beyka’aj ojéela’an tu ts’ook xookil.
Beey túuno’, ts’o’okol beele’ ema’an xan u xookil, tumen ka’ache’ ku chíikbesik u 45.3 por siento tu ja’abil 2000, ba’ale’ jmáan tak 37.3 por siento ti’al u ja’abil 2010 yéetel 30.7 por siento tu ja’abil 2020.
En español: El amor ya no pasa ante el juez en Quintana Roo: disminuyen los matrimonios
Kex beyo’, ichil ba’ax xoka’an tu éestadistikail ts’o’okol beel yéetel u jatskubáaj núupo’ob, tumen INEGI, k’a’ayta’ab tu ja’abil 2021e’, u péetlu’umil Quintana Rooe’ leti’e’ tu’ux yanchaj u xookil ts’o’okol beel jach ka’anal yóok’lal lalaj 100 mil kajnáalo’ob ts’o’ok 18 u ja’abil, wa maanal ti’, úuchik u yantal 8.01 por siento.
Te’e ja’ab je’elo’, tu péetlu’umil Quintana Rooe’ yanchaj 10 mil 564 ts’o’okole beelo’ob, ti’ le je’elo’obo’, 10 mil 301 j-úuch ichil xiib yéetel ko’olel; 142e’ ichil u yéet ko’olelil wíinik yéetel 121e’ ichil u yéet xíibil.
U winalil febreroe’ leti’e’ asab jats’uts u yila’al ti’al ts’o’okol beel (13.2 por siento), tu paache’ ti’ yaan diciembrei’ (11.7 por siento) yéetel noviembre (10.1 por siento).
Yóok’lal lalaj 100 máako’ob ku ts’o’okol u beele’, 30.3e’ tu jatsubáaj wa tu diborsiartubáaj. Kajnáalo’ob xan ku ya’alik tu jatsubáaje’ ya’abchaj xan, tumen ti’ 3 por siento yaan ka’ach tu ja’abil 2000e’, k’uch 5.5 por siento tu ja’abil 2020; máax jkíim u yatan wa u yíichame’, xoka’an ka’ach 2.3 por siento ba’ale’ jnáak 2.9 por siento láayli’ te’e jats k’iino’obo’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
