Ich káastelan t’aane’ k’ajóolta’an beey copetón yucateco, papamoscas yucateco o atrapamoscas yucateco (Myiarchus yucatanensis) juntúul ch’íich’ mootschaja’an tu Petenil Yucatán, ba’ale’ yaan xan ku yila’al ti’ uláak’ u péetlu’umilo’ob México yéetel u xamanil América Central; juntúul ch’íich’ méek’a’an tumen Tyrannidae baatsil, ichil u jeeneroil Myiarchus.
En español: Papamoscas yucateco, famoso por su ''mirada en blanco''
K’ajóolta’ano’ob yóok’olal u “sak paakato’ob”, tumen chéen u boox ich chíika’an tu chúumukil u sakpile’en táan ich, je’el bix ts’a’aban tu áanalte’il Sal a Pajarear, beeta’an tumen Bárbara MacKinnon. Ku p’isiko’ob ichil 17 yéetel 19 cms. “Tu yóok’kabil yéetel u chowak neeje’, koob u boonil, u p’o’ote’ beyxan yéetel u kaal beyxan u tseeme’ samal boox; u nak’e’ óol k’aank’an”, ku xo’okol te’el áanalte’o’.
Ku jaantik u yich chakaj, je’el bix xan mejen ik’elo’ob wa je’el ba’axak che’ yaan u yich. Suuk u yila’al tu chúumukil yéetel tak tu ka’anal k’ab che’ob. Ku yantal u mejenil ichil u winalil marzo yéetel abril, yéetel ku kaxtik u joolilo’ob che’ ti’al u beetik u k’u’. “Ma’ táaka’an ichil u tsoolil NOM-059.
U sajbe’entsile’ ku yantal tumen lu’um tu’ux ku yantalo’obe’ ku k’askúunta’al ti’al u jeel ba’alo’ob”, tu ya’alaj jbiologóo Luis Guillermo.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
