U k’a’abéetkunsa’al séelularo’obe’ ma’ nuupul yéetel u ts’uunusil ts’o’omel pool, a’alab ti’ xaak’alo’ob k’ubéenta’ab u beeta’al tumen u mola’ayil Organización Mundial de la Salud (OMS), yéetel jts’a’ab k’ajóoltbil tumenEnvironment International.
Junmúuch’ máako’ob jo’olbesa’ano’ob tumen Ken Karipidis ti’ u mola’ayil Agencia Australiana para la Seguridad Nuclear y Protección contra la Radiación (Arpansa) tu jeel xak’altaj maanal 5 mil u p’éel xaak’al ts’a’abo’ob k’ajóoltbil ichil u ja’abilo’ob 1994 yéetel 2022, tu’ux táakbesa’ab 63 u p’éel ti’ le je’elo’obo’ ti’ le ts’ook xaak’alo’.
Xaak’al beeta’abe’, meyajta’ab yóok’ol le ku ya’aliko’ob ba’axo’ob jela’antak ku taal tu toj óolal wíinik wa ku jach p’áatal tu’ux yaan u oondasil radio, ba’ale’ ila’abe’ “mixba’al yaan u yil u k’a’abéetkunsa’al séelular yéetel u ts’unusil pool”.
Karipidise’ tu ya’alaj le xaak’al je’ela’ leti’e’ maas chúuka’an yéetel túumben beeta’an tak walkila’, je’el bix a’alab ti’ k’a’aytajil ts’íib tumen Arpansa. U kúuchil Centro Internacional de Investigaciones sobre el Cáncer (CIIC) tu ya’alaj tu ja’abil 2013e’ u jach yantal máak tu’ux yaan u ondasil radioe’, ma’ xaan wa je’el u tsa’aysik ts’unu’us, wa cáncer, ti’ wíinik, ba’ale’ lelo’ “jch’a’ab, u ya’abile’, ti’ xaak’alo’ob ma’ jach xak’alta’an tu beel ka’alikil beeta’ab observación ti’ wíinik”, tu ya’alaj Karipidis.
Beey túuno’, túumben xaak’al ku ya’alike’ maas nojoch le xaak’al beeta’abo’, tu’ux táakbesa’ab uláak’ túumben yéetel chuka’antak xaak’alo’ob, le beetike’ ku béeytal u “ma’ sajbe’entsil u yantal naats’ máak ti’ u ondasil radio ti’ nu’ukulo’ob je’ex le séelularo’”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
