Blanche Petrich
Walkil 40 ja’abo’obe’,
máaxo’ob jo’olbesik pikil
ju’un táantik u síijile’, La
Jornadae’, tu tsikbalto’ob
yéetel jts’íib Gabriel García
Márquez yóok’olal u béeytal u
meyajta’al jump’éel túumben
kúuchil ti’al u k’a’aytal
péektsilo’ob.
Bajux taak’in yaan túun u ti’al, tu k’áataj jts’íib, máax te’el k’iiako’obe’ láayli’ táan u ts’áakubáaj u beet jump’éel pikil jku’un te’el tu lu’umil Colombiao’.
“To’on wáaj– tu núukaj Carmen Lira, máax jach k’a’anan ti’al máaxo’ob patjo’olt le noj meyaje’, yéetel máax jo’olbesik xan ba’ax infomasyoon kun ts’a’abal ojéeltbil te’el k’inako’obe’. -Míin ti’al u béeytal kmeyaj tu beel kex jo’op’éel k’iino’ob. Mina’an to’on uláak’”. García Márquéz túune’ ma’ tu jach na’atik bix kun úuchul ba’al yéetel beyo’.
“Ma’ táan u yokol tpool u béeytal k-kuxtal tak walkila’, 40 ja’abo’ob. Béeychajo’on”, tu ya’alaj Lira, ti’ tse’ek tu beetaj úuchik u k’iimbesa’al u ja’abilo’ob meyaj le pikil ju’uno’, tu’ux jmúuch’ jts’íibo’ob, ajjo’olbesajo’ob meyaj, reporteros, jch’a’ oochelo’ob, ichil uláak’o’ob, ti’ jump’éel u chan táanakbil naj yaan tu baantail Coyoacán, Ciudad de México.
Te’el súutuko’, k’uba’ab 44 chíimpolalo’ob, ti’al máaxo’ob chúunsmajil u meyajil pikil ju’un kex yaane’ ts’o’ok u sa’atal u kuxtal, je’el bix Carlos Payán, Pablo González yéetel Josetxo Zaldua. Ichil u jeelo’ob láayli’ u k’ubik u yóolo’ob ti’ ba’ax ku beetiko’obe’ ti’ yaan Elena Poniatowska, Julio Hernández López, Rolando Cordera, Pedro Miguel, Iván Restrepo, Carlos Ortiz Tejeda yéetel Fabrizio León, ichil uláak’o’ob. Te’el ba’ax k’uba’abo’ ku xo’okol: “Chíimpolal ti’al máax walkil 40 ja’abo’obe’, náaynaji”.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
