Ich maayae’ k’ajóolta’an xan beey (Leptophis mexicanus). Lelets’kil u boonil ts’o’oke’ kex ma’ táan u chi’ibale’ unaj u kaláanta’al, tu ya’alaj Cristóbal Carrión, jbiologóo yéetel u jka’ansajil siiensyáas.
Tu ya’alaje’, juntúul kaan méek’a’an ichil u múuch’il verdaderas wa colúbridos, kex tumen wíinike’ juntakáalili’ bix u yilik le ba’alche’oba’. Beyxan tu tsikbaltaje’, ku yila’al u noj lu’umil México, u ya’abile’ tu petenil Yucatán, ba’ale’ beyxan Belice, Guatemala, El Salvador, Honduras, Nicaragua yéetel Costa Rica, kex yaan uláak’ noj lu’umo’ob tu’ux ila’an xan.
En español: La culebra perico, inofensiva, pero hay que respetarla
Suuka’an u jaantik mejen ba’alche’ob je’el bix mejen kaano’ob, u mejenil muuch yéetel u ye’el ch’íich’. Tu tsikbaltaje’, bek’echtako’ob, yéetel ma’ jach táaj nuuktako’obi’.
U xiibile’ ku k’uchul u p’is tak jump’éel meetróo y medyóo. Ka’alikil u poole’ k’as chwaktak yéetel nojoch u yich. U boonil u pool yéetel u paach u poole’ ya’ax ch’ooj u boonil. Kaane’ suuka’an u yantal tu’ux piim k’áax, ts’o’oke’ suuk u kopkubáaj tu’ le’il paalmáas, beyxan tu k’ab che’, yéetel mantats’ te’el bromeliaso’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
