Te’el k’iino’oba’ táan u páa’ta’al u yila’al uláak’ samalsam, wa aurora boreal, tu’ux ma’ jach suuk u yila’alo’obi’, ikil u k’áaxal k’iin, wa u yúuchul le ku k’aaba’tik tormentas solares, a’alab le martes máanika’ tumen espacial meteorólogos.
U k’a’amil le tormentas solares te’el ja’aba’, ts’o’ok u beetik u leelem sáasil te’el ka’ano’ maas jach noojol ti’ le suuk u yila’alo’, le beetike’ ku chíikpajal samal chak, noox ch’ooj, ya’ax yéetel ch’ooj te’el ka’ano’.
Walkila’ k’iine’, ti’ yaan tu maas nojoch faseil ichil u cicloil 11 ja’abo’ob, le beetik túune’ maas mantats’ u wáak’al u ba’alumbáaj k’iin yéetel auroras boreales, wa samalsam. Ichil ba’ax a’alab tumen NASA yéetel Oficina Nacional de Administración Oceánica y Atmosférica de Estados Unidos (NOAA yóok’olal bix u k’aaba’ ich inglés), tukulta’an le jats k’iino’ob je’ela’ yaan u xáantal kex uláak’ jump’éel ja’ab, kex ma’ ojéela’an ba’ax k’iin kéen maas jach táaj piimchajak, tak tu jo’oloj jayp’éel winalo’ob.
Ciclo solare’ ku beetik u sáasichajal ka’an maas te’el noojolo’, ts’o’oke’ míin je’el u yantal uláak’ sáasilo’obe’, tu ya’alaj Kelly Korreck, ti’ u mola’ayil NASA. “Míin ti’ le winalo’ob ku taala’, yaan u yantal uláak’ jats’uts ba’alo’ob ti’al cha’antbil”, tu ya’alaj.
U yúuchul tormentas beya’, je’el u beetik u xóot’ol u muuk’il u meyaj sáasil, yéetel le ku meyaj ti’al comunicaciones. Ma’ili’ wáak’ak u ba’alumbáaj k’iine’, NOAAe’ yaan u yáax a’alik ti’ máaxo’ob ku meyaj te’el centrales elektrikaso’ yéetel tu nabesil espasyaalo’obo’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
