Chéen k’an yukatanil soots’ u jets’maj u moots tu Peteníl Yucatán. Rhogeessa aenea u sientifikoil k’aaba’, ba’ale’ ma’ ya’abach ba’al ojéela’an yóok’olali’. Le chan ba’alche’a’ k’a’anan ti’al u kéet yantal kuxtal yóok’ol kaab, beey tu ya’alaj jbioologóo Henry Dzul.
Tu tsikbaltaj xane’ juntúul xoots’ jantik ik’elo’ob ts’o’oke’ de áak’ab u péek. Méek’a’an tumen Vespertilionidae baatsil. Suuk u janal kex jump’éel wa ka’apéel ooráa tu jo’oloj t’úubuk k’iin, tuemn ku jaantik mejen ik’elo’ob ku máan u xik’nalo’ob. Chéen ku k’as náachtalo’ob ti’al u kaxtiko’ob ja’ u yuk’o’ob.
En español: Murciélago amarillo yucateco, necesario para el equilibrio ecosistémico
Chan nonoj u yila’al tu Petenil Yucatán, ts’o’oke’ jach p’íit u chi’ichnakil yaan ichil ba’alche’ob sajbe’entsil yano’ob u ch’éejelo’obi’.
U nook’e’ de boox wa samal boox, ku k’as k’éexel yaan k’iin ba’ale’ yaan tak u k’as chakili’. Chan chichan, ts’o’oke’ jela’an ti’ u jejeláasil Rhogeessa parvula yóok’olal u boonil.
Ma’ ya’ab u téen chuka’anili’, le beetik ma’ ya’ab ba’al ojéela’an yóok’olali’. Ojéela’an kaja’an ti’ k’áaxo’ob, ba’ale’ u kanmaj kuxtal xan ti’ koolo’ob wa ti’ kaajo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
