Jk’aay tuukul, jxaak’al k’ajla’ay yéetel curador Juan Coronel Rivera, u paalil yéetel máax ti’ jp’ata’ab tuláakal u ba’alumbáaj jboon Rafael Coronel (1931-2019), tu jets’aje’, u ko’onol u boonil óleo Mortaja (1996), nojoch meyaj beeta’ab tumen u yuume’, tu beel úuchik u beeta’ab yéetel je’ets’ u certificado tu táan notario je’ex unajo’.
Ti’ k’áat chi’ tsikbal tu beetaj yéetel La Jornada tu ya’alaje’ úuchik u tse’elel boon ti’ Museo Rafael Coronel, p’aatal tu noj lu’umil Zacatecase’, a’alab ti’ u jala’achil le noj lu’umo’, ka’aj ko’on ti’ jump’éel colección yaan tu noj kaajil Monterrey.
Ichil uláak’ ba’alob tu ya’alaj u yáabil Diego Riverae’, yanchaj u t’aanil le koonolo’, tumen ku ya’alale’ yaan político ba’alo’obi’, je’el bix úuchik u tse’elel tu meyaj te’el k’iino’oba’ magistrado Arturo Nahle García.
Coronel Rivera tu ya’alaj Nahlee’ chéen tu kaxtik bix u jóok’sik wa ba’ax, ti’al u t’aan k’aas yóok’olal u jala’achil u noj lu’umil Zacatecas, ts’o’okole’ tak ka’aj k’a’ayta’ab ba’ax le jbeeta’abo’, tu k’áataj ka’aj sa’atsak u si’ipil.
Je’el bix ts’o’okili’ u ts’a’abal k’ajóoltbile’ (La Jornada 6/2/2025) u boonil Mortaja (1996), beeta’ab tumen jka’ansaj Rafael Coronel, tu beetaj u yantal xwo’okin tu lu’umil Zacatecas úuchik u k’a’aytal tumen Nahle Garcíae’, boon ku p’isik 6 metros u kóochil yéetel 2 metros u ka’analile’ jtse’el ti’ le kúuchil tu’ux yaan ka’acho’ ka’aj ko’on kex ma’ je’ets’ de formal wa je’el u béeytal u beeta’ab tumen u jala’achilo’ob le lu’umo’, máaxo’ob kaláantik ka’achij.
Juan Coronel Riverae’ tu jets’aj ba’axten tu konaj le boono’, ts’o’oke’ tu ya’alaj le bix úuchik u beeta’alo’ “tu beel yéetel k’a’ananchaj ti’al u láaj bo’otal u p’aax in yum”.
”Ka’aj kíime’, tin k’amaj tuláakal u ba’alumbáaj, tak u boonil Mortaja. Ba’ale’ Rafaele’ tu much’aj jejeláas p’aaxo’ob tu ts’ook ja’abilo’ob u kuxtal, le beetik chéen yéetel u tojol u ko’onol boon je’el u béeytal u bo’otchajale’”, tu ya’alaj.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
