U jala’achil u noj lu’umil Colombia, Gustavo Petroe’, tu ya’alaj le miércoles máanika’, u ajkúulpach tuukul máako’ob FARCe’ ku beetiko’ob ba’al je’ex “jump’éel ejército privado ti’alinta’an tumen mexicoil carteleso’ob” beeta’an tumen narcotráfico, ts’o’oke’ u kaxta’al u xu’ulsalo’ob yéetel público muuk’e’ jump’éel ba’al yóok’olal u “soberaníail” le Noj lu’umo’.
Izquierdail jtuukule’, tu ya’alaj tu kúuchil Xe’, junjaats guerrillera máako’obe’, tu kíinsajo’ob jo’otúul soldados tu kúuchil Cañón del Micay, tu’ux ku beeta’al cocaína, tumen ku meyaj ti’al u yutsil k’aasil mexicoil máako’ob.
“U k’askúunta’al u meyaj narcotraficante Carlos Patiño”, mu’uk’ankúunsa’ab tumen guerrilleros ma’ xan tu yóotaj u éejento’ob u mokt’aanil jets’ óolal yéetel FARC tu ja’abil 2016e’, “jump’éel ba’al tána u beeta’al ti’al u ts’aatáanta’al u soberaníail Colombia”, tu ya’alaj Petro. Militaro’obe’ multa’abo’ob ka’alikil táan ka’ach u biino’ob u yutskíinso’ob jump’éel puente lúuk’sa’ab tumen kúulpach tuukul máako’ob, tu noojollak’in le noj lu’umo’. Le semana mánaiko’, láayli’ te’el baantao’, cocalero ajpaak’alo’ob “mu’uk’ankúunsa’an” tumen guerrilla, je’ex úuchik u ya’alik Petroe’, tu k’alo’ob 29 soldados yéetel ajpoliso’ob, desde tu k’iinil jueves, tak tu k’iinil sábado.
Jala’ache’ tu ya’alaje’ le ba’ax táan u kaxtik, ich múul meyaj yéetel u muuk’il kaaje’ leti’ “u ch’a’ak u jaats chúumuk yéetel kaabal ti’ le cañóno’, yéetel u k’áatik ti’ ajpaak’alo’obe’ ka ch’éenek u yáantiko’ob táanxel muuk’o’ob kaxtik ka laj k’asak u lu’umil Colombia”.
Ti’ xíimbal tu beetaj AFP tu jo’oloj cha’abak ajpoliso’obe’, ila’ab yaan ba’axo’ob chíikbesik México ti’ u nook’il jaytúul kajnáalo’ob, je’ex gorras yéetel u banderail le noj lu’umo’.
Beyxan kúuchilo’ob koonol ts’a’aban u k’aaba’ beey “Sinaloa”, yéetel tak k’iimbesajo’ob tu’ux ku yu’ubal narcocorridos yéetel mexicoil k’aayo’ob yóok’olal u kuxtal capos.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
