Yéetel u paak’áalil cocaína beyxan cocae’, u jala’achil u lu’umil Colombiae’ táan u kaxtik u bo’otik kolnáalo’ob ti’al u jotsa’al u moots xíiwo’ob pak’a’an ti’al u beeta’al drogas, tumen beyo’ yaan u k’askúunta’al u meyaj narcotráfico.
Tu kaajil Argeliae’, tu baantail Cañón del Micay, tu xaman-lak’inil Méxicoe’, u baatsil Alirio Caicedo yéetel u paalil Nicoláse’, chéen jump’éel ti’ le maanal 3 mil 900 u p’éel táan u bo’ota’al tumen jala’ach Gustavo Petro, máax tu beetaj páayt’aan ti’al máax kéen u yóot okol te’el nu’ukbesaj k’a’ayta’ab le marzo máaniko’.
En español: Pagar por arrancar coca: la apuesta de Colombia para golpear al narco
U jela’anil nu’ukbesaj yéetel le uláak’o’ob beeta’an je’el bix le je’elo’, ti’ yaan tumen le je’ela’ táan u kaxtik ka yanak jump’éel yáax subsidio yóok’olal jump’íit maanal 300 dólares ti’al u káajsa’al meyaj tumen kolnáalo’ob.
Úuchak u yáax bo’ota’alo’obe’, Nicolás, máax yaan 44 u ja’abil, yéetel u taata máax ti’ yaan 77e’, ku meyajo’ob yéetel palas ti’al u jokiko’ob kex ka’ap’éel u hectáreasil coca tu k’áaxo’ob.
“Yaan alab óol kéen pa’ak’ak coca” tumen “yaan u yantal ba’al ti’al jochbil, ti’al u yantal náajal”, tu tsolaj Nicolás. Walkila’, “a jokike’ u k’áat u ya’ale’ ma’ táan u bin yantal jooch, lelo’ u k’áat u ya’al mina’an xan taak’in”, tu ya’alaj.
Nu’ukbesaje’ táan u beeta’al tu súutukil Colombia táan u páa’tik u yojéeltik wa Estados Unidos, jo’olbesa’an tumen Donald Trump, yaan u p’áatal beey noj lu’um táan u múul meyaj ti’al u xu’ulsa’al narco.
Petroe’ k’uch u beet u jala’achil tu ja’abil 2022 yéetel u tuukulil u ts’áak u si’ipil máax meyajtik droga ti’al ka yanak jets’ óolal yéetel tuláakal armado múuch’o’ob. Ba’ale’ walkila’ ts’o’ok u mu’uk’ankúunsik meyaj ti’al u luk’sik ilegal much’o’ob. Ts’o’oke’ yaan u ka’ k’a’abéetkunsa’al glifosato ti’al u fumigarta’al u paak’alil coca.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
