Junmúuch’ 30 cheemo’ob ku beetiko’ob xaak’al ichil tuláakal yóok’ol kaabe’, tu ch’a’aj bej u bin tu francial noj kaajil Niza le domingo máanika’, ti’al u chúunul u yóoxtéen u beeta’al u tse’ekil Conferencia de las Naciones Unidas sobre los Océanos yéetel ti’al u k’iimbesa’al Día Mundial de los Océanos.
U nooyil meyaje’ “Maravillas del Océano”, le beetik cheemo’obe’ yaan u ch’a’ako’ob u bejil ja’ Baie des Anges de Niza, wa Bahía de los Káaj múuch’tambal ti’al u tsikbalta’al bix kun kaláantbil u k’áak’nabilo’ob yóok’ol kaab Ángeles, tukulta’ab ti’al u chíibkesa’al u ki’ichkelemil yéetel u k’a’ananil k’áak’nabo’ob ka’alikil u páayt’anta’al wíinik ti’al ma’ u sa’atal u tuukulil u je’ets’el k’a’anan yéetel uts ba’alo’ob ti’al u yutsil yóok’ol kaab.
Táan u páata’al u k’uchul ya’abach delegados, beyxan u jala’achil noj lu’umo’ob, ajxaak’alo’ob yéetel máako’ob ku meyaj ti’al u kaláanta’al u tojbe’enil lu’um, ti’al u múuch’ulo’ob Niza te’el k’iino’oba’, tumen yaan u tsikbalta’al le jejeláas sajbe’entsilo’ob yaan walkila’, beyxan u k’a’ananil u kaláanta’al k’áak’nabo’ob.
ONUe’ ts’o’ok u ya’alik sajbe’entsilo’obe’ jump’éel ba’al jach xchukul unaj u ts’aatáanta’al tumen táan u jach chokojtal ja’, táan u k’askúunta’al tumen plásticos yéetel táan u seen chu’ukul kayo’ob yéetel uláak’ u ba’alilo’ob ja’.
Chéen u 2,7 por cientoil tuláakal u k’áak’nabilo’ob yóok’ol kaab kaláanta’an ti’ meyajo’ob k’askúuntik ja’ob, je’el bix chuk kay yéetel minería ti’ taamtam ja’ob, jach tu yáam le 30 por ciento tukulta’ab kun kaláantbil ti’al u ja’abil 2030.
Ichil cheemo’ob táakpaja’ane’ ti’ yaan Energy Observer, jump’éel catamarán chuup yéetel paneles solares, yáax humo’éel cheem béeychaj u péek chéen yéetel energía renovable. Ku ch’a’ak u muuk’il u péek ti’ u ja’il k’áak’nab, ts’o’oke’ ma’ tu k’askúuntik.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
