de

del

U yalabil u winalil julio p’aatala’ leti’ u ts’ook tu’ux je’el u páajtal u cha’antal u buuts’il eek’ wa kometáa Neowise tu péetlu’umil Yucatán. Eek’e’, páatchaj u yila’al chéen tu súutukil táan u taal u píik’il, ba’ale’ walkila’ ku chikpajal le ken p’el u t’úubul k’iin.

Jsu’utuk eek’o’ob ku ya’aliko’ob buuts’il eek’o’obe’ leti’ u yúuchben baakel ba’ax k’ajóolta’an beey sistema solar, ts’o’okole’ wa kk’áat k-ojéelt bix yanik ka’ach táan u ts’ook yantale’, ti’ leti’ob ku páajtal u na’atal ya’abach ba’alo’obi’”, beey úuchik u ya’alik Pablo Lonnie Pacheco, juntúul jxak’al xoox, úuchik u beetik jump’éel tsikbal k’i’itbesa’ab tumen Sociedad Astronómica de Quintana Roo tu k’iinil miércoles.

Ti’al u páajtal u cha’antal buuts’il eek’e’, Lonnie Pacheco tu ya’alaje’ je’el u páajtal u k’a’abéetkunsa’al bíinokularo’ob de 10 por 50 wa jump’éel téeleskopio; ti’al u na’atal tu’ux uane’, unaj u kaxta’al tu 45 grados tu xno’oj tséelil tu’ux ku chíinil k’iin.

Yaan u yantal u máan 6 mil 800 ja’abo’ob ti’al u ka’a máan beets’il eek’ jach naats’ Yóok’ol Kaab. Bejla’a 23 ti’ julioe’, letie’ ken asab náats’ak Neowise ti’ Yóok’ol Kaab (103 millonesil kilómetros náach ti’).