Xkolnáal Lisa Tate, máax ts’o’ok xáantal káajak u kool yéetel u baatsil tu noojolil Californiae’, ku ya’alike’ mix juntéen u yáax ilmaj sajbe’entsil ti’ kool, je’el bix le táan u yilik walkila’ ikil u jala’achil Donald Trumpe’ táan u jach péek ti’al u tse’elel táanxel kajil máako’ob te’el lu’umo’.
Lisae’ kaja’an Ventura, tu xamanil Los Ángeles, tu’ux ts’o’ok u yantal jejeláas chuukil, wa redadas, yóok’ol táanxel kajil máako’ob.
Tatee’ ku ya’alike’, kéen chíimpolta’ak políticas beyo’, ma’ tu tse’elel talamo’ob tio’ u meyajil kool, ba’ale’ tu kúulpachil le je’elo’ “chéen ku lúubsik u muuk’ náajal” yéetel ku p’atik ich sajbe’entsil u páajtalil u yantal ba’al ti’al u tséentikubáaj le kaajo’. “Káaj in chi’ichnaktal ka tin wilaj u k’uchul junmúuch’ u máakilo’ob inmigración te’el k’áaxa’, ts’o’oke’ bino’ob tak te’el haciendaso’ ti’al u máan chukbil táanxel kajil máak”, tu ya’alaj Lisa, máax yaan 46 u ja’abil. “Ma’ suuk to’on k-ilik ba’al beya’ ti’ k-kool”, tu ya’alaj Tate.
En español: Agricultores advierten que redadas de Trump amenazan seguridad alimentaria de EU
U baatsile’ ku nu’uktik u meyaj waxakp’éel haciendas tu’ux ku pa’ak’al cítricos yéetel oom, beyxan café. Tu tsikbaltaj xane’, ma’ chéen máaxo’ob ku máan u monla’ant paak’áalo’ob táan u yilko’ob u talamil, tumen “tuláakal u máakil meyaj táaka’ani’”. Máaxo’ob máansik camiono’ob, máaxo’ob pakik wa tsolik jooch, koonolo’ob, mercados, ichil uláak’o’ob.
Tuláakal máak sajak bin, tak leti’, kex tumen u mootse’ u machmubáaj Estados Unidos. Beyxan, ya’ab ti’ kolnáalo’ob kaxta’ab ti’al tsikbal yéetelo’obe’, ma’ tu yóotajo’obi’ tumen sajak u beeta’al wa ba’ax ti’obi’.
Ichil u ja’abil 2014 tak 2024e’, óoxtenchaj le jayp’éel kúuchilo’ob meyaj ku kaxta’al ti’al junjaats k’iino’ob, ti’al le ku ts’a’abal visas, beey úuchik u ya’alal tumen Departamento del Trabajo, ts’o’oke’ lelo’ ku chíikbesik beyka’aj k’a’abéet u meyaj táanxel kajil máako’ob ti’al u beetchajal le meyajo’.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
