K'iintsil
Ap
20/11/2025 | Sao Paulo, Brasil
Ka’alikil u noj lu’umil Brasil ku kaxtik bix u beetik ti’al u yutsil pakta’al yóok’olal ba’ax ku beetik ti’al u kaláantik yóok’ol kaab, úuchik u k’amik u beeta’al cumbre climática tumen Naciones Unidas, táan u tukulta’al u beeta’al jump’éel tsíimin k’áak’ tu k’áaxil Amazonía, ts’o’oke’ lelo’ kúulpach yanik ti’ ba’ax ku kaxtik noj lu’um, le beetike’ máasewal kaajo’ob yéetel ambientalistase’ táan u líik’sik u t’aano’ob yóok’olal le je’ela’.
Tukulta’an tsíimin k’áak’, Ferrograoe’ yaan u máansik k’a’anan janabe’enba’al je’el bix ixi’im yéetel soya, tu bejil mil kilómetros ku yáalkab desde jump’éel kaaj yaan tu noojolil k’áax te’elo’, tak ti’ jump’éel k’áak’náab yaan tu chowakil jump’éel u xa’ay jail río Amazonas. Te’el túun tukulta’an u k’ujsa’al le ba’alo’obo’, tak ti’ u maas nojoch k’áak’náab yaan naats’ Belém, kaaj tu’ux kun k’ambil u múuch’il COP30, ti’al beyo’ u túuxta’al konbil ti’ uláak’ lu’umo’ob je’el bix China yéetel uláak’o’ob.
Brasil jala’ache’ táan u tukultik u béeytal u xíimbalkunsik tsíimin k’áak’ kéen chíimpolta’al tumen Supremo Tribunal, ti’al ka béeyak u k’e’exel u xuulilo’ob jump’éel parque nacional, tumen beyo’ yaan u béeytal u beeta’al le construccióno’, beyxan táan u pa’ata’al ka éejenta’ak meyaj tumen Congreso. Ichil máaxo’ob táan u líik’sik u t’aano’obe’ ti’ yaan máasewal kaajo’ob je’el u jach loobilta’alo’ob wa ka béeyak le meyajo’, le beetik jóok’o’ob te’el bejo’obo’, beyxan tu ríoilo’ob Amazonía ti’al u ya’aliko’ob ma’ ki’imak u yóolo’ob yéetel le meyajo’.
Walkila’, camiono’ob máansik soya yéetel ixi’im tu ts’u’ k’áaxe’, unaj u máano’ob ti’ bejo’ob mina’an u pavimentoil, ts’o’oke’ ku k’i’ik’itiko’ob le i’iximo’.
Tsíimin k’áak’e’ yaan u ch’a’ak bej keet yéetel le je’elo’, ba’ale’ yaan u jóok’ol tu kaajil Sinop, tak tu k’áak’náabil Miritituba, tu ríoil Tapajós, k’a’anan ja’ ich Amazonas.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
