Mauricio Cevantes
Ts’o’ok óoxp’éel winal yo’omchajak Dana ka’aj táakpajen ti’ jump’éel múuch’tambal tu’ux bin ajxak’al xooko’ob yéetel ajkabnáalo’ob, meyaje’ jbeeta’ab tumen Unión de Científicos Comprometidos con la Sociedad úuchak u k’a’ajesal Día Nacional del Maíz. U noj ba’al meyaje‘, leti’ úuchik u táakpajal kolnáalo’ob ti’ u chúumukil noj lu’umo’ob yaan México, tu’ux tsikbalta’ab jejeláas ba’alob, chéen ba’axe’ jump’éelili’ tu’ux tsikbalnajo’ob yéetel le máak jach na’akan u xooko’ob.
Mix juntéen in wil le beyka’aj u jejeláasil nalo’ob: chak, ya’ax, sak, k’aank’an, ts’o’okole’ yaanal xan u nojochilo’ob. Beyxan ya’abach t’aano’ob múuch’a’ani’. Beeta’ab u t’aanil ti’al u káajal le meyajo’, ets’kúunsa’ab u jejeláasil ba’alo’ob siijil ti’ u meyajil k’áax.
Paach k’iine’, meyajnajen yéetel xkoreografáa Tania Galindo ti’ jump’éel meyaj yóok’lal Xochipilli, mexica ajaw nup’a’an yéetel báaxal, its’at, paax, k’aay, nikte’ yéetel ixi’im.
Paach k’iine’, meyajnajen yéetel xkoreografáa Tania Galindo ti’ jump’éel meyaj yóok’lal Xochipilli, mexica ajaw nup’a’an yéetel báaxal, its’at, paax, k’aay, nikte’ yéetel ixi’im. Tu yoochele’ ku chikbesa’al loolo’ob, ba’ale’ ichil tuláakal ba’ax ku chikpajale’ chéen jump’éel ma’ xíiw mix looli’: péepen, k’a’anan ti’al kuxtal ku yantal Cuenca del Valle de México. Ti’al tolteca yéetel mexica kaaje’ u k’a’ananil u yik’el kaabe’, ma’ jach je’ex u na’atal tumen uláak’ u lu’umilo’ob Mesoamérica; ma’ chika’anob tu yoot’el Xochipilli, ba’ale’ ma’ tu’ubsano’obi’. Maayaobe’ ku jach chíimpoltiko’ob Aj Musen Kaab ts’o’okole’ óoli’ paklan u tuukulil yéetel mexicail ajaw: tu ka’atúulalo’obe’ ku yantal ba’al u yilo’ob yéetel u líik’il kool.
