de

del

León Trotsky, kan k'aal ja'abo'ob kíinsa'ak 'u nooyil yéetel u chíikulal tuukul'

León Trotsky, ocho décadas de "un crimen ideológico y simbólico"
Foto: Afp

Pak’ ts’ona’an úuchik u beeta’ab loob ti’ León Trotsky tu noj kaajil Ciudad de México tu ja’abil 1940, chéen u túuntajil ba’ax beeta’ab ti’ tu jo’oloj óoxp’éel winal ka’aj kíinsa’ab tumen juntúul máak túuxta’ab tumen José Stalin.

“Ts’o’ok u suuktal teen” kíimil, tu ya’alaj Trotsky ka’aj yáax óota’ab kíinsbil ti’ k’iinil 24 ti’ mayo, tu yotoch yaan ka’ach Coyoacán. Walkila’ suta’an kúuchil e’esajil tu’ux ts’a’aban u reestosil, yéetel yaan xan póola’an u wíinkilal tu’ux ts’a’aban xan máartillo yéetel hoz. “Kex yéetel u táan chúumukil yóok’ol kaab u ts’áamaj in wojéelt p’eekil ku yu’ubik Stalin tin wóok’lal”; beey tu ya’alaj juntúul ruso máak, máax ojéela’an u jach jaajil u k’aaba’e’: Lev Davídovich Bronstein. 

Ba’ale’, tuláakal k’uuxil óol yóok’lale’, xu’ul tu k’iinil 21 ti’ agosto ti’ u ja’abil 1940, úuchak u kíinsa’al tumen Ramón Mercader, juntúul kóomunista síij tu lu’umil España, máax jach tu yutsil biinsajubáaj yéetel Trsotsky, ba’ale’ leti’ máax lom tu pool yéetel jump’éel piolet.

“Ka’aj kíinsa’abe’, kíim xan u nooyil yéetel u chíikulal tuukul”, beey tu ya’alaj jcubanoil Leonardo Padura, máax tu mánsa’aj jo’op’éel ja’ab táan u máan u xak’alt bix úuchik u kíinsa’al ti’al u ts’íibtik u áanalte’il El hombre que amaba a los perros.