Walkil cien ja’abo’ob paachile’ yanchaj Gran Líbano, úuchak t’o’oxol k’áaxo’ob tumen Francia ka’aj ts’o’ok u ba’ateltáambal Primera Guerra Mundial. Ts’o’ok u máan jump’éel siglo, ts’o’okole’ le noj lu’umo’ ma’ sáasil u xíimbali’ tumen yaan u sajbe’entsil u sa’atalob wa ma’ táan u beeta’al ba’ax k’a’anan ti’al u jóok’sa’al ti’ u asab k’aas talamil táan u máansik ichil tuláakal u k’ajla’ayil, beey u ya’alal tumen ajts’íib k’ajla’ayil.
Gran Líbanoe’ yanchaj jump’éel u yáax k’iinil septiembre, ts’o’okole’ tu jo’oloj wakp’éel ja’abo’obe’ yanchaj u repúblicail tu yáamil Francia. Tu báanderaile’ jts’a’ab óoxp’éel boono’ob yéetel tu chúumuke’ jts’a’aban u yoochel junkúul cedro. Ba’ale’ Líbanoe’ tu jatsubáaj ti’ Francia tak tu ja’abil 1943.
U k’aaba’inta’al Gran Líbano tumen francés jk’atun Henri Gourande’ noj ba’al ti’al maronitas, leti’e’ cristianail kaaj asab nojoch yaan te’e noj lu’umo’, ba’ale’ le je’elo’ ma’ uts úuchik u taal ti’ musulmanesi’ tumen beey úuchik u ts’a’abal u xuul kajilo’ob ichil Siria yéetel Palestina.
Wakila’, táan u máansik u asab nojoch talamilo’ob ts’o’ok u yantal ti’ ichil le ts’ook cien ja’abo’ob, ts’o’okole’ u noj lu’umil Francia tu yáax líik’saj u k’ab ti’al u yáantik ma’ u sa’atal le lu’uma’ tumen jach k’aschaj ba’al úuchik u wáak’al ba’al tu k’iinil 4 ti’ agosto máanika’ tu jáal ja’il Beirut.
Edición: Ana Ordaz
