Tu ja’abil 2019e’, yáax beeta’ab Encuentro Cultural de la Frontera Sur (Sur.Real) ts’o’okole’ tajan ma’alo’ob úuchik u k’a’amal, le beetike’, le viernes máanika’ k’a’ayta’ab u ka’a beeta’al. Ba’ale’ te’e ja’aba’ yaan u beeta’al ti’ Internet ichil u k’iinil 17 tak 19 ti’ diciembre, tu kaajil Bacalar.
Óoxp’éel noj jaats jóok’sa’ab ti’: kaambal, ka’ambesaj yéetel its’at, tumen beey kéen núup’uk u péetlu’umil Yucatán yéetel Mar Caribe. Ti’al u ts’ooke’ yaan k’a’alal yéetel u líik’saj t’aanil ku beeta’al tumen ko’olel tu lu’umil Quintana Roo.
Ichil máaxo’ob beetik múuch’tambale’ ti’ yaan Eduardo Lizalde, máax jo’olbesik; Salomón Bazbaz Lapidus máax beetik u productor ejecutivoil, José Sefami leti’ máax jo’olbesik administración, Federico Leyva Reul máax múul jo’olbesik producción yéetel Adrián Herrera Urquijo, beyaxn Harry Domínguez máax nup’ik t’aan yéetel u lu’umil Belice. Leti’obe’ tu beetajo’ob u k’a’aytajil tsikbal ti’al u ts’áako’ob k’ajóoltbil jayp’éel ba’alo’ob yóok’lal múuch’tambal.
Salomón Bazbaz tu k’a’ajsaj le ja’ab mánaiko’ páatchaj u yojéelta’al jaytúul máak táakpajaji beyxan wa uts úuchik u yila’al, tumen ya’ab máak ilej, ts’o’okole’ taal xan u kajnáalilo’ob Bacalar.
“Tuláakal ba’ax beeta’abe’ yanchaj máax cha’antik, ts’o’okole’ lelo’ jump’éel k’a’anan ba’al, tumen ti’ ya’abach máak k’uchij”,, le beetik tu ya’alaje’ yóok’lal ba’ax úuche’, páatchaj u jóopsa’al tsikbal yaan ba’al u yil yéetel máaxo’ob ma’ mu’uk’a’an yaniko’ob tu xuulio’ob u noojolil le noj lu’uma’, je’el bix féeminismo, u kaláanta’al k’áax yéetel u k’ajóoltikubáaj maaya yéetel garifuna miatsil.
Beyxan Arturo Arroyo, juntúul u éempresarioil Bacalare’, tu tsikbaltaje’ Primer Encuentro Cultural de la Frontera Sur jach k’a’ananchaj ti’al u kaláanta’al k’áax yéetel lu’um, tumen leti’ úuchik u beeta’alo’ ka káaj u yantal u múuch’kabil kajnáalo’ob ti’al u yila’al ba’ax k’a’anan u beeta’al yéetel residuos sólidos, táakmuk’ta’ab tumen jala’ach yéetel táan u meyak tak walkila’.
Beey túuno’, te’e ja’aba’, yaan xan u táakpajal garifuna miatsil (ku yantal tu kaajil Belice). Te’e múuch’tambala’ yaan u yantal tsikbalo’ob, tse’eko’ob, kaambalo’ob, ichil uláak’ ba’alo’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
