U tojbe’enkúunsa’al ba’ax ku ts’a’abal ojéeltbil ti’ maaya kaaj; u náats’al kaaj ti’ ba’ax ku meyajtik Instituto Estatal de Transparencia, Acceso a la Información y Protección de Datos Personales (INAIP) yéetel u ka’a béeytal u chíimpolta’al le kúuchila’, chéen jayp’éel ti’ le noj meyajo’ob k’a’abéet u béeykunsik María Gilda Segovia Chab, u túumben Comisionadail INAIP, ti’ u lu’umil Yucatán.
Le 15 ti’ diciembre máanika’, tu táan u léejisladorilo’ob u kóongresoil Yucatáne’, Segovia Chabe’ tu jets’aj u muuk’il u t’aan ti’ le k’uben meyaj ts’a’ab ti’. Ichil jump’éel tsikbal tu beetaj yéetel La Jornada Mayae’, mayaa ko’olele’ tu ya’alaj ki’imak u yóol yóok’lal ba’ax úuchij yéetel tumen táan u k’amik u noj meyajil u kaláantik ka chíimpolta’ak u páajtalil maaya kaaj ichil le mola’ayo’.
María Gildae’, síij tu méek’tankaajil Tekax. Leti’e’ tu ya’alaje’ u yojel yaan ya’abach mola’ayo’ob ts’o’ok u ch’éenel u chíimpolta’alo’ob tumen kaaj, le beetike’ u meyaje’ yaan u kaxtik u k’exil le je’elo’. “U túumben éejenta’al mola’ayo’ob tumen kaaj yéetel u mu’uk’ankúunsa’al ba’ax yaan walkila’, ba’ale’ bayxan u yúuchul meyaj tu kaajilo’ob Yucatán”, tu ya’alaj.
Leti’e’ tu ts’o’oksaj u xookil Derecho, yéetel tu tsikbaltaje’ yaan u ts’áak u yóol ti’al u yilik ka ma’alo’obchajak u meyajil ayuntamientos, ikil u sáasilkunso’ob tu beel ba’ax ku beetiko’ob, tumen ma’ táan u yila’al u ma’alobchajal ba’al yóok’lal le je’ela’, “jelekbal, ma’ táan u beeta’al ba’ax jets’a’an”; tu ya’alaj.
INAIP tak ta kaajal
Ichil uláak’ ba’alo’obe’, tu ya’alaje’ yaan u kaxtik ka yanak múul meyak te’e méek’tankaajo’obo’, beyxan te’e mejen kaajo’obo’; ti’al beyo’ u páajtal u k’ujsa’al u meyaj INAIP tak te’elo’ ba’ale’ ich maayat’aan. Ti’al le je’elo’ yaan u k’a’abéetkunsa’al moodulo’ob, yéetel tuláakal ba’ax kun a’alabil wa kun ts’a’abal k’ajóoltbile’ yaan u yila’al ka na’aktak tumen kaaj. “K’a’anan ku yojéelto’ob yaan ti’ob u páajtalil u yojéeltiko’ob ba’ax meyajil ku beeta’al, ts’o’okole’ k’a’anan xan u k’a’abéetkunsiko’ob, beyxan ka u yojéelto’ob utsil ta’akan tuláakal ba’ax ojéela’an tu yóok’lalo’ob”, tu ya’alaj.
Beey túuno’, kex tumen chéen tuukul meyaj walkila’ yaan u yilik u ts’áak k’ajóoltbil tu táan u kóonsejoil le múuch’kabilo’, ti’al beyo’ u páajtal u beeta’al.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
