U noj lu’umil Yucatáne’ ku pakta’al beey jump’éel lu’um no’ojan ti’al u je’ebel kúuchilo’ob tu’ux ku k’e’ebéetkunsa’al ya’abach taak’in, le beetik Amazone’, jump’éel nojoch mola’ay konik éelektroniko ba’alob yéetel u nu’ukulil kóomputasione’, ts’o’ok u jets’ik yaan u yoksik taak’in te’e noj lu’uma’ ti’al beyo’ u je’ik jump’éel túumben lojistikóo kúuchil tu méek’tan kaajil Umán, le je’ela’ leti’ u jach yáaxil kun je’ebil tu nojol-lak’inil le noj lu’uma’, le beetike’ yaan u beetik u ya’abkunsik taak’in ku suut te’ela’ yéetel yaan xan u beetil u yantal uláak’ meyaj ti’al yúukatekoilo’ob.
U jala’achil Yucatán, Mauricio Vila Dosal, yéetel uláak’ máaxo’ob jo’olbesik mola’aye’ tu k’a’aytajo’ob bíin úuchuk le noj meyaja’, tumen yéetele’ ku líik’sa’al Yucatán beey jump’éel lu’um noja’an ti’al uláak’ mola’ayilo’ob ti’ yóok’ol kaab.
U je’ek’abta’al túumben lojikstikóo kúuchile’, tu ya’alaj jala’ach, k’a’anan ti’al le noj lu’uma’ tumen ku chíikbesik mola’ayo’obe’ láayli’ u tukultiko’ob u lu’umil Yucatáne’ no’ojan ti’al u yoksa’al taak’in ti’al meyaj, je’el bix le uláak’ ba’alob ts’o’ok u beeta’al “lik’ul u winalil agosto, úuchik u káajal u meyaj paarke eolikóo, u kúuchilo’ob díistribusion, u mola’ayil u beeta’al semeentóo yéetel nojoch kúuchilo’ob. Uts ba’al ti’al yukatekoilo’ob”.
Kéen je’ebek mola’aye’ yaan u meyaj ku yantal ti’ máak, ts’o’okole’ u tuukulile’ ka’ utsil bo’otak; ichil meyaj bíin yanake’ ti’ yaan le ku beeta’al ti’ recursos humanos, operaciones, seguridad, protección yéetel finanzas, ichil uláak’o’ob.
K’a’aytajil beeta’abe’ ku núup’ul xan yéetel u italianail mola’ay naval Fincantieri, úuchik u jets’ik yaan xan u yoksik taak’in ti’al u yúuchul meyaj tu k’áak’náabil Progreso, tumen ichil u ja’ajatsil k’iino’ob bíin úuchuk meyaje’, yaan u náakal yaan 550 millonesil dólares; beyxan tukulta’an u líik’sa’al u túumben kúuchilo’ob Consulado General de los Estados Unidos de América tu noj kaajil Jo’, meyaje’ bíin beeta’ak tumen Miller Hull Partnership yéetel B.L. Harbert International, ichil múul meyaj yéetel uláak’ u mola’ayilo’ob le lu’uma’, tu’ux yaan xan u yoksa’al 3 mil millonesil pesos.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
