Ichil u k’íinal ja’il Laguna de Términos, u bak’pachtmaj u petenil Carmen tu noj lu’umil Kaanpeche’, beeta’an Santuario del Delfíni’. U ya’abil le ba’alche’ob yana’ leti’ u jejeláasil k’ajóolta’an beey “nariz de botella”, le beetik xane’ ku k’uchul ya’abach máak ti’al u xíimbaltik le kúuchila’ ti’al u páajtal u náats’al u cha’anto’ob, ba’ale’ petrolero mola’ayo’obe’ -k’a’anan ti’al u beeta’al u suut taak’ine’- ku beetik u p’áatal u kuxtal ichil sajbe’entsil, ts’o’okole’
Ichil u ja’abilo’ob 90e’ p’aat le baantaila’ súut u kúuchil tu’ux ku yantal delfino’ob ti’al u túuxta’al ti’ u akwaario’ob u nojol-lak’inil yéetel u chúumukil u lu’umil México, tumen ku kaniko’ob kuxtal kex k’ala’an yaniko’ob yéetel tumen séeb u biinsikubáaj yéetel uláak’ ba’alche’ob, je’el bix xan tumen ya’ab u na’at yaan ti’al u kanik u beet jejeláas ba’alo’ob, ti’al u páajtal beeta’al náaysaj óol cha’ano’ob tu’ux ku táakbesa’alo’ob.
Jacqueline May Díaz, máax k’a’aytik ba’lao’ob ti’ u múuch’kabil Desarrollo y Medio Ambiente, tu tsikbaltaj ti’ yóok’ol kaabe’ yaan 37 u p’éel u jejeláasil delphinidae wa delfines, ti’ le je’elo’obo’, asab suuka’an u yila’al delfín mular, tursón wa nariz de botella (Tursiops truncatus).
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
