U ya’axil k’u’uk’mel, ku leelemáankil le kéen jula’ak tumen k’iine’, tu beetaj u pa’atal u k’aaba’ beey ya’ax wa ya’axum ts’unu’un, ts’o’okole’ chíimpolta’an beey u “ayik’al chíikulal Cozumel”; juntúul chan ba’alche’ suuk u yantal te’e petenilo’, ts’o’okole’ chéen wakp’éel seentimetro’ob u nojochil, ba’ale’ k’a’anan meyaj ku beetiko’ob ti’al u pa’ak’besa’al u ta’anil lool.
Ku máan u pa’ak’beso’ob u ta’anil lool ya’abach tu’ux, ts’o’okole’ u k’aabil le ta’an ku máansiko’obo’ talam u jóok’sa’al, chéen ba’axe’ yóok’lal bix yanik u koj, chowak yéetel lu’uchchaja’ane’, je’el u páajtal u k’ujsiko’ob tak tu’ux óol talam u k’uchul uláak’ mejen ik’elo’ob”, beey úcuhik u tsolik jbiiologoil Rafael Chacón Díaz, máax jo’olbesik Centro de Conservación y Educación Ambiental (CEA) líik’sa’an tumen Fundación de Parques y Museos ti’ u noj kaajil Cozumel.
Chlorostilbon forficatus, u siientifikoil k’aaba’, juntúul u jejeláasil ts’unu’un ti’ óoxp’éel kaja’an tu petenil Cozumel; uláak’ ka’ap’éel jejeláasile’, táanxel tu’ux u taalo’ob. Beey túuno’, ken e’elnako’obe’, ku xáantal ichil jump’éel yéetel táanchúumuk winal tak ka’ap’éel. Bul ja’ab je’el u yantal u mejenile’ yéetel jak’be’en óol u yila’al beyka’aj mu’uk’an u beetik u k’u’ob.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
