Ichil tse’ek tu beetaj ti’al u k’amik u beetik u jala’achile’, Joe Bidene’ tu ya’alaj “bejla’e’ déemokraasiae’ máan táanil” tu lu’umil Estados Unidos. Túumben jala’ache’ tu ya’alaj “salbal óol” u yu’ubikubáaj tu táan tuláakal le noj ba’alo’ob yaan aktáan ti’, ts’o’okole’ tu jets’aj bejla’e’ “u k’iinil Estados Unidos”. T’aane’ tu beetaj tu kúuchil Capitolio ka tu k’amaj u beetik u 46 jala’achil le noj lu’umo’.
78 u ja’abil Biden, tu jets’aj u t’aanil jala’ach tu táan Corte Suprema, John Roberts, ti’ jump’éel séeremoniaa beetchaj tu táan u Capitolioil le noj lu’umo’, tu’ux tu ya’alaje’ u k’áat u beet u jeel múuch’ul kaaj, ichil yéetel paach u lu’umil, tumen yaan u kaxtik u ch’a’anuktik múul meyaj yéetel uláak’ noj lu’umo’ob.
“Jach táaj yaan meyaj ti’al beetbil, ti’al utskíinsbil yéetel ti’al jeel ts’áabil”, ts’o’okole’ “in wóoli’” ti’ in ts’áamaji’, tu tsikbaltaj.
Tu ya’alaje’ jach k’a’anan bin u tse’elel rasiismóo síistematiko jeets’el. Tu k’áataj ti’ máaxo’ob ma’ táan u táakmuk’tike’ ka bin u chan u’uyo’ob u t’aan yéetel wa ma’ bin tsa’ay u k’exik u tuukulo’obe’, chéen yaan u chíikbesik u yantal déemokraasia tu lu’umil Estados Unidos.
Beyxan te’e súutuko’, Kamala Harrise’, máax yaan 56 u ja’abile’, tu ch’a’aj u t’aanil ti’al u beetik u yáax bíisepresiidentail Estados Unidos máax neegra yéetel indio u ch’i’ibalil, ti’al u beetik le meyajila’.
Ichil jun chan súutuk ti’ u tse’ekile’, tu k’áataj ka chan yanak u súutukil ch’eench’enkil ti’al u k’a’ajsa’al tuláakal máaxo’ob sa’at u kuxtalo’ob tu yóok’lal coronavirus te’elo’. Ts’o’ok 400 mil u túul máak kíimik tumen.
Te’e k’iino’, ma’ táakpaj Trumpi’, máax táant u p’atik u kúuchil jala’ach. Ts’o’okole’ yéetel ba’ax úuche’, tu xot’aj 150 ja’abo’ob ti’ bix suuka’an u ts’o’oksik u beetik u jala’achil juntúul máak ti’al u yokol uláak’ juntúul. Tu jeele’, táakpaj bíisepresiidentée jóok’ xan, Mike Pence.
Táakpaj xan máax tu beetaj u demookratáa jala’achil Barack Obama yéetel Bill Clinton beyxan máax tu beetaj u réepublikaanoil jala’ach George W. Bush.
Xak'alutskíinsa'an tumen: Sasil Sánchez Chan
