de

del

Ts'íib yéetel oochelo'ob: INAH
K'iintsil

Quintana Roo
Martes 6 ti' diciembre, 2016

Ichil le meyajilo’ob táan u taal u beeta’al tumen u nu’ukbesajil Gran Acuífero Maya (GAM) táan u beeta’al tu péetlu’umil Yucatán, tumen Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) kaxanta’ab u tséek’il juntúul wíinik yaan kex 10 mil ja’abo’ob u yúuchbenil, nu’ukuch ba’alche’ob yéetel jump’éel úuchben áaltar láayli’ ts’aka’ane’, beey j ts’a’ab k’ajóoltbil ti’ jump’éel ts’íib tu jóok’saj INAH.

Nu’ukulo’obe’, kaxanta’abo’ob tumen arqueólogo Guillermo de Anda Alanís; ti’ yano’ob tu bak’pachil 50 kilometro’ob tu baantail Muyil, Tulum yéetel Chumpón, tu lu’umil Quintana Roo.

Tia’al máaxo’ob beetik le xaak’alila’, k’a’anan u kaxanta’al ba’alo’ob je’el bix le je’elo’oba’, tumen ku ts’áak u páajtalil u yojéelta’al hayp’éel ba’alo’ob yo’olal bix táan u k’expajal u chikolil wa u síisil Yóok’ol Kaab, ba’ale’ beyxan yóo’lal le yáax wíiniko’ob kajlaj ti’ América, yéetel tu péetlu’umil Yucatán.

J a’alabe’, tséek’il kaxanta’abe’ óoli’ laj chuka’an yéetel ts’aka’an; yaan u beeta’al jejeláas meyajo’ob ti’ tia’al u yojéelta’al u yúuchbenil, ba’ale’ ku tukulta’ale’ kuxlaj tu ja’abilo’ob Precerámico.

Yóo’lal áaltare’, ku tukulta’ale’ j beeta’ab ichil u ja’abilo’ob Posclásico Temprano (900-1200 d.C.), yéetel kaxanta’ab tumen aj xak’al xook Robbert Schmittner; ku páajtal u yila’al junxéet’ estalagmita. Ts’o’okole’, ti’ yaan xan jejeláas nu’ukulo’ob beeta’an yéetel k’at yéetel pak’o’ob.

Beey túuno’, ku tulukta’al le p’úul kaxta’abo’, beeta’ab tu ja’abil Posclásico Temprano (900-1200d.C.), ti’ yaan ka’ach 10 metro’ob tu taamil jump’éel áaktun.

_____________________________________________

[b]Descubren cráneo con más de 10 mil años de antigüedad en aguas de QRoo[/b]

El cráneo de un hombre con más de 10 mil años de antigüedad, restos de megafauna y un altar prehispánico maya en excelente conservación, destacan en el reciente hallazgo del proyecto Gran Acuífero Maya (GAM) que realiza el Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) en la península de Yucatán

Un grupo de especialistas dirigido por el arqueólogo mexicano Guillermo de Anda Alanís, localizó las piezas en cuevas ubicadas en un transecto de 50 kilómetros radiales, que abarca las zonas de Muyil, Tulum y Chumpón, en el estado de Quintana Roo.