de

del

Foto:

La Jornada de Oriente
Boonil: Leopoldo Méndez
K'iintsil

U noj lu'umil México
Jueves 25 ti' agosto, 2016

J ts’a’ab k’ajóoltbil tu ja’abil 1994,[i] Incidentes melódicos del mundo irracional,[/i] jump’éel u áanalte’ Juan de la Cabada, síij tu noj kaajil Kaanpech, ku xo’okol u tsikbalil xunáan Caracol yéetel yuum Ardilla, kaja’ano’ob ti’ jump’éel áaktun yaan ts’u’ k’áax, tu k’iinilo’ob chikpaj yáax wíiniko’ob ku na’atikuba’ob xan yéetel ba’aleche’ob, jump’éelili’ t’aan ku beetiko’obe’, le beetik mix k’a’abéetchajti’ob máax sutik u t’aano’ob. Ba’ax ku bin u yúuchule’, ku tsikbalta’al ti’ juntúul soots’ tumen nojoch nool, tu yáak’abilo’ob uj, táankab, naats’ ti’ u bo’oyil xa’anil naj. Ku táakpajal juntúul kolnáal, juntúul kitam, uláak’ wíinik yéetel ba’alche’ob.

U yóolil le áanalte’a, síij ti’ jejeláas tsikbalo’ob ku beeta’al tu noj lu’umil México, u ya’abile’ jóok’ ti’ u nojol-lak’inil le noj lu’uma’; De la Cabadae’ xuulchaj yéetel u t’aan u yuum, ts’o’okole’ tu kanaj bix u biinsikubáaj yéetel jejeláas óolilo’ob je’el bix x táabayo’ob, wáayo’ob, xooch’o’ob yéetel uláak’ ba’alche’ob ku ch’a’achitik tu ts’íib.

U meyaje’, ku chukbesa’al yéetel u ts’íibil u paax, ts’o’okole’ ti’ yaan xan u ts’íibil le k’aayo’ ba’ale’ ich maaya. Juan de la Cabada ku ya’alike’, u tsikbal juntúul ko’olel ch’ija’an, tu yáanal u bo’oyil x ya’axche’, tu beetaj u yóotik u ts’íibtik le tsikbalo’oba’. U boonilo’obe’ beeta’ano’ob tumen Leopoldo Méndez, uchik u k’ubenta’al tumen Silvestre Revueltas, máax tu k’áataj le meyajo’ yéetel le paaxo’, tia’al u múuch’ óok’otil Ballet de Montecarlo.

_________________________________________________
[b]¡Griten conmigo![/b]

[i]Incidentes melódicos del mundo irraciona[/i]l, publicado en 1944 y escrito por de Juan de la Cabada, narra la historia del feliz matrimonio formado por doña Caracol y el señor Ardilla, habitantes de una cueva en la hondura del bosque, en los tiempos de la aparición de los primeros hombres que se entendían con los animales pues, tanto unos como otros, hablaban el mismo idioma, por lo que no necesitaban de traductores ni de intérpretes.

Esta historia, que se encuentra bellamente ilustrada por grabados de Leopoldo Méndez y dedicada a la memoria de Silvestre Revueltas, quien le había pedido una obra y los motivos musicales para el Ballet de Montecarlo.