de

del

Notimex
Oochel: Rodrigo Díaz Guzmán
K'iintsil

Miércoles 25 ti' mayo, 2016
Acanceh, Yucatán

Aj xak’al xooko’ob ti’ INAHe’, tu na’atajo’obe’ le kúuchil tu’ux ku yila’al k’iin, wa observatorio, yaan tu kaajil Acancehe’ láayli’ tu tojil Venus yaan: “Ku tukulta’ale’ jejeláas u beelal le kúuchila’, ba’ale’ chéen ku k’a’abéetkunsa’al tumen aj k’iino’ob yéetel aj na’at eek’o’ob”. Beey túuno’, ku taal u chikpajale’, u na’atal bix yanik Venuse’, k’a’anan utia’al maaya’ob.

Beatriz Quintal Suáste, aj xak’al xook ti’ Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) Yucatán, tu k’a’ajsaje’, tu ja’abil 2002e’, tu káajsajo'ob u xak'altiko'ob jump'éel jool, tia'al u taal u ts'áaej leti'e' observatorio’o ba’ale' yáanal lu’um.

Tu ya'alaje', u nojoch eek'il Venuse' leti'e' eek' ku asab léembal ti' le ka'ano'; ts'o'okole' j ila'abe' unaj u máan 584 k'iino'ob tia'al u jach léembal le ken jóok'ok xaman, le je'ela' jump'éel ba'al ku jach chikpajal ti' jump'éel ti' le óoxp'éel úuchben ts'íibo'ob kaxanta'abo'ob ti' le kúuchila'.

"Kex tumen ma' j kaxanta'ab uláak' ba'alo'ob tu'ux u béeytal u yojéelta'al uláak' ba'al yo'olal u ka'analil yéetel u kóochil le kúuchilo', tumen ya'ab ba'al k'aschaj uchik u beeta'al le kaaj yaan bejla'o', ba'ale' ba'ax ku chikpajale' jump'éel kúuchil meyajnaj tia'al u xak'alta'al eek'o'ob", tu ya'alaj.

Beey túuno', aj xak'al xook Orlando Casares Contreras, tu ya'alaj xane', le je'ela' jump'éel kúuchil k'a'anan tumen te'elo' béeychaj u yila'al yéetel u xak'alta'al nojoch eek'o'ob je'el bix Venus. Le je'elo', chikbesa'ab ichil maaya tuukul, tumen yanchaj le tu k'aba'taj Noj Eek' yéetel ts'íibta'an ti' Códice Dresde.

Casares Contreras explicó que durante el equinoccio el Sol se oculta exactamente sobre La Pirámide de los Mascarones de Acanceh, el edificio más alto de la zona arqueológica.

Beyxan tu tsolaje', le ken yanak u equinoccioil K'iine', ku báalal jach yóok'ol u noj píich' tuunich naj La Pirámide de los Mascarones ti' Acanceh. Ts'o'okole' ti' le sak bejo', chéen 300 metro'ob ts'aaka'ani', mix táanchúumuk ti' tuláakal.

______________________________________________

[b]Investigadores descubren observatorio maya alineado a Venus[/b]

Investigadores del INAH revelaron que recientemente se descubrió que el observatorio solar de Acanceh también está alineado a Venus, lo que confirma que el estudio de ese planeta del Sistema Solar fue de gran importancia para los mayas.

La especialista del Instituto Nacional de Antropología e Historia (INAH) Yucatán, Beatriz Quintal Suáste, recordó que en 2002 iniciaron las excavaciones en una estructura semicircular en esa localidad el cual, posteriormente se corroboró que se trataba de un observatorio astronómico subterráneo.